Ο Άγιος Φανούριος θεωρείται από τη λατρευτική παράδοση ως ο κατ’ εξοχήν άγιος που έχει την ικανότητα να βοηθάει στην ανεύρεση οποιουδήποτε χαμένου αντικειμένου.
Πιο συγκεκριμένα, μεγαλομάρτυρας της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας και από τους δημοφιλέστερους Αγίους. Η μνήμη του τιμάται στις 27 Αυγούστου και την ημέρα αυτή γιορτάζουν ο Φανούριος και Φανουρία. Με τον Άγιο Φανούριο συνδέεται ένα νηστίσιμο γλύκισμα, η φανουρόπιτα.
Η Εκκλησία δεν γνωρίζει πού και πότε μαρτύρησε, γι’ αυτό και ήταν άγνωστος στους Συναξαριστές. Έγινε γνωστός από την τυχαία ανεύρεση της εικόνας του μεταξύ 1355 και 1369 στη Ρόδο. Κατά τη διάρκεια ανασκαφών στο νότιο μέρος των παλαιών τειχών της πόλης βρέθηκε αρχαίος χριστιανικός ναός με πολλές κατεστραμμένες εικόνες και μία καλώς διατηρημένη, που απεικόνιζε ένα νεαρό στρατιωτικό, ο οποίος κρατούσε σταυρό και λαμπάδα αναμμένη, ενώ ολόγυρα της εικόνας ήταν ζωγραφισμένες δώδεκα παραστάσεις με τα μαρτύρια που υπόφερε ο Άγιος. Η εικόνα έφερε επιγραφή με τις λέξεις «Άγιος Φανούριος». Ο τότε μητροπολίτης Ρόδου Νείλος Β’ ο Διασπωρηνός (1355-1369) ανοικοδόμησε τον ναό του Αγίου, συνέταξε την ακολουθία του και καθιέρωσε την εορτή του στις 27 Αυγούστου.
Απολυτίκιο
Ουράνιον εφύμνιον, εν γη τελείται λαμπρώς, επίγειον πανήγυριν νυν εορτάζει φαιδρώς, αγγέλων πολίτευμα· άνωθεν υμνωδίαις ευφημούσι τους άθλους, κάτωθεν Εκκλησία την ουράνιον δόξαν· ην εύρες πόνοις και άθλοις τοις σοις, Φανούριε ένδοξε.
Ο Άγιος Φανούριος θεωρείται από τη λατρευτική παράδοση ως ο κατ’ εξοχήν άγιος που μπορεί να βοηθήσει στην ανεύρεση («φανέρωση») οποιουδήποτε χαμένου αντικειμένου, προφανώς από την παρετυμολογική σύνδεση του ονόματός του με τη λέξη «φανερώνω». Συναφής με τη δοξασία αυτή είναι και η παλαιότερη πίστη ότι ο Άγιος Φανούριος «φανερώνει» στις κοπέλες τον άνδρα που θα πάρουν.
Συνηθέστατα, οι γυναίκες όταν χάσουν κάτι, επικαλούνται τη βοήθειά του, τάζοντάς του μια φανουρόπιτα (κέικ με αλεύρι, μαύρες σταφίδες, ζάχαρη, λάδι, ξύσμα πορτοκαλιού κ.ά.) και τη μοιράζουν για να συγχωρεθούν οι αμαρτίες της μάνας του Αγίου, που σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση ήταν αμαρτωλή. Πολλές φανουρόπιτες φτιάχνονται κατά την ημέρα της εορτής του Αγίου, ως ευχαριστήρια προσφορά προς αυτόν ή ως ένα είδος προληπτικής αίτησης βοηθείας για μελλοντικές απώλειες.
Στην Κρήτη, το κέντρο της λαϊκής λατρείας του Αγίου βρίσκεται στην περιοχή Βαλσαμόνερου Ηρακλείου, όπου υπήρχε παλαιότερα μονή αφιερωμένη και στο όνομα του Αγίου Φανουρίου. Εκεί οδηγούν τους υπόπτους για ζωοκλοπή και μπροστά στην εικόνα του αγίου «ξεφανερώνονται», ορκίζονται δηλαδή για την αθωότητα τους.
Σήμερα το εορτολόγιο περιλαμβάνει όσους φέρουν το όνομα Φανούριος, Φανούρης, Φάνης, Νούρης, Φανουρία, Φανή, Αρκάδιος, Αρκάδης, Αρκαδία, Αρκάδα, Λιβέριος, Λυμπέρης, Λιμπέρης, Λιμπέριος, Λιβέρης, Όσιος, Οσία.
Το έθιμο της παρασκευής της φανουρόπιτας κρατά σύμφωνα με την παράδοση από τον ίδιο τον Άγιο Φανούριο, ο οποίος ζήτησε να προσφέρεται προς συγχώρεση της μητέρας του που ήταν αμαρτωλή.
Η φανουρόπιτα ετοιμάζεται συνήθως στις 26/8 ή στις 27/8 κατά τη λειτουργία και διαβάζεται στην εκκλησία. Η παρασκευή της επίσης έχει ταυτιστεί και με το αίτημα για εύρεση απολεσθέντων αντικειμένων προς τον Άγιο Φανούριο, οπότε ετοιμάζεται όλον τον χρόνο.
Συνταγή για φανουρόπιτα από τη Δράμα.
Τα υλικά που θα χρειαστείτε:
40 γραμμάρια νωπή μαγιά διαλυμένη σε 1 ποτήρι νερό (χλιαρό)
1 ποτήρι ελαιόλαδο
2 ποτήρια ζάχαρη κρυσταλλική
1 κουτ. γλυκού κανέλα
1/4 κουτ. γλυκού γαρύφαλο
1 ποτήρι χυμό πορτοκάλι
1 κούπα καρύδια χοντροκοπανισμένα
1 κιλό αλεύρι για τσουρέκι (μπορεί να χρειαστεί και λίγο ακόμη)
Εκτέλεση:
Διαλύετε τη μαγιά στο νερό και προσθέτετε 3 κουταλιές της σούπας από το αλεύρι για το προζύμι και το αφήνουμε για 30 λεπτά να «ανέβει».
Κατόπιν ανακατεύετε όλα τα στερεά υλικά σε μια λεκάνη. Κάνετε λακούβα στη μέση και ρίχνετε μέσα το προζύμι και ζυμώνοντας προσθέτετε το χυμό, το λάδι και αφού ενσωματωθούν όλα βάζετε και τα καρύδια.
Σε ένα ταψί 40 εκατοστών που έχετε αλείψει με λάδι και έχετε αλευρώσει καλά, ρίχνετε τη ζύμη και την αφήνετα για μισή ώρα να φουσκώσει σε ζεστό μέρος. Στη συνέχεια ψήνετε τη φανουρόπιτα στους 190 βαθμούς στον αέρα για περίπου 40 λεπτά.
