Παγκόσμιο σεισμό έχει προκαλέσει η απώλεια στα κρυπτονομίσματα ποσού άνω των 2 τρισ. δολαρίων – Χαμένοι πάνω από 300 εκατ. επενδυτές σε όλο τον κόσμο – Τι δείχνουν τα στοιχεία για την Ελλάδα – Οι απάτες, οι χάκερ, τα θύματα
«Καλή τύχη στο να είσαι φτωχός». Με αυτή την αλαζονική φράση ο δισεκατομμυριούχος CEO της Terraform Labs, Ντο Κουόν, απαντούσε στον σκεπτικισμό επενδυτών και αναλυτών για τα stablecoins που είχε λανσάρει με σκοπό να είναι ισότιμα του δολαρίου «ανεξαρτήτως συνθηκών». Λίγο καιρό αργότερα ωστόσο, το Luna και το UST θα κατέρρεαν, μηδενίζοντας την αξία τους, και θα εξαΰλωναν τα χρήματα όλων όσοι είχαν επενδύσει σε αυτά. Ο δε Κουόν θα κατέληγε καταζητούμενος από την Ιντερπόλ. Ιστορίες σαν την παραπάνω συμβαίνουν όλο και πιο συχνά το τελευταίο διάστημα. Το bitcoin και τα άλλα κρυπτονομίσματα δημιούργησαν δισεκατομμυριούχους σχεδόν εν μια νυκτί και εκατοντάδες εκατομμύρια φαν οι οποίοι επένδυσαν τα χρήματά τους σε αυτά ελπίζοντας -ή, καλύτερα, πιστεύοντας- ότι θα συμβεί το ίδιο και σε αυτούς, ότι δηλαδή θα γίνουν ζάπλουτοι γρήγορα και εύκολα, με τις επενδύσεις τους να αποδίδουν ως και 7.000% σε μερικές ημέρες μόνο.
Φαινόταν τρελό, αλλά συνέβαινε. Τα κρυπτονομίσματα, μια νέα ψηφιακή μορφή νομισμάτων που δεν εκδίδονται και δεν εποπτεύονται από καμία αρχή και «εξορύσσονται» από μια σειρά πράξεις που κάνουν ηλεκτρονικοί υπολογιστές, εμφανίζονταν σαν το μέλλον των συναλλαγών. «Ψηφιακό χρυσό» το αποκαλούσαν οι κρυπτο-ευαγγελιστές, οι άνθρωποι που επέμεναν ότι θα έρθει η μέρα που το bitcoin θα αντικαταστήσει το πραγματικό χρήμα και τις τράπεζες. Λίγο οι αναλύσεις που έβλεπαν ράλι του bitcoin μέχρι και στα 300.000 δολάρια το νόμισμα, λίγο οι ιστορίες νεόκοπων επιχειρηματιών που μόλις αποφοίτησαν επένδυσαν στα κρυπτονομίσματα και ξόδευαν τα δισεκατομμύριά τους σε Lamborghini, επαύλεις και ταξίδια, λίγο το γενικότερα ασταθές οικονομικό περιβάλλον και η προβολή των cryptos ως safe haven asset (ασφαλές επενδυτικό καταφύγιο, όπως ο χρυσός), λίγο η είσοδος θεσμικών επενδυτών σε αυτά και λίγο οι εκρήξεις της τιμής του bitcoin ως και τα 68.000 δολάρια, πολλοί πείθονταν και έβαζαν τις οικονομίες τους στα κρυπτονομίσματα.
Οι πολέμιοι των κρυπτονομισμάτων, ακόμα και αν επρόκειτο για προσωπικότητες όπως ο νομπελίστας οικονομολόγος Νουριέλ Ρουμπινί και το πιο πετυχημένο επενδυτικό δίδυμο της ανθρώπινης ιστορίας, Γουόρεν Μπάφετ και Τσάρλι Μάνγκερ, προειδοποιούσαν ότι τα κρυπτονομίσματα θα μηδενίσουν και αντιμετωπίζονταν με χλευασμό από την κοινότητα των cryptos. Οι επενδυτές και ιδιαίτερα οι retail θα μάθαιναν με τον πιο δύσκολο τρόπο το ρητό «ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός». Σήμερα, τα κρυπτονομίσματα βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση, οι πτωχεύσεις των τιτάνων του οικοσυστήματος πέφτουν βροχή, οι δισεκατομμυριούχοι που ήταν η ζωντανή διαφήμιση των cryptos πτωχεύουν ή γίνονται καταζητούμενοι φυγάδες και 2 τρισ. έχουν εξανεμιστεί. Τα περισσότερα από αυτά ανήκουν -ή, καλύτερα, ανήκαν- σε ανθρώπους που πόνταραν τις οικονομίες μιας ζωής στα κρυπτονομίσματα και σήμερα βρίσκονται σε απόγνωση.
Τι είναι το bitcoin
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, η οποία έγινε στις 22 Mαΐου 2010, όταν ένας άνδρας από τη Φλόριντα των HΠA, ο Λάζλο Χάνιετς, αποφάσισε να… παραγγείλει πίτσα. Παρακάλεσε την αλυσίδα Papa John’s να δεχτεί 10.000 bitcoins για να του πάει δύο μεγάλες πίτσες και αυτή δέχτηκε. Και κάπως έτσι έγινε η πρώτη συναλλαγή με bitcoin. Aυτές ήταν οι πιο ακριβοπληρωμένες πίτσες στην ιστορία της ανθρωπότητας, αφού το σημερινό τους κόστος είναι 165,3 εκατ. δολάρια.
Πού βρήκε, όμως, τα bitcoins ο Χάνιετς; Η ιστορία λέει ότι τα έλαβε ως «δοκιμή» συναλλαγής από τον Σατόσι Νακαμότο, τον ιδρυτή του bitcoin. Ενα μυστηριώδες πρόσωπο που κανείς δεν ξέρει ποιος είναι (πρόκειται για ψευδώνυμο), δεν έχει εμφανιστεί ποτέ, πουθενά και εκτιμάται ότι διαθέτει περισσότερα από 1 εκατ. κρυπτονομίσματα, σημερινής αξίας 16,7 δισ. δολαρίων. Πολλά έχουν γραφτεί για τον Νακαμότο, την ταυτότητα του οποίου έχουν συνδέσει με επενδυτές, τραπεζίτες, προγραμματιστές, ομάδες επενδυτών, κυβερνήσεις, ακόμα και με τη… CIA.
Ωστόσο έως σήμερα η πραγματική ταυτότητα του ατόμου, των ατόμων ή του οργανισμού που βρίσκεται πίσω από το εν λόγω ψευδώνυμο παραμένει άγνωστη. Οπως και να ’χει, ο Νακαμότο, που στις 31 Oκτωβρίου 2008 δημοσίευσε τη Λευκή Bίβλο του bitcoin, η οποία περιγράφει λεπτομερώς πώς θα μπορούσε να εφαρμοστεί ένα διαδικτυακό νόμισμα, κρατά στα χέρια του ένα μέρος της οικονομίας του κόσμου. Kαι του μέλλοντός της, αφού αυτός πρότεινε πρώτος τη χρήση ενός αποκεντρωμένου συστήματος συναλλαγών που ασφαλίζεται με κρυπτογραφικούς αλγόριθμους, το οποίο αργότερα θα ονομαζόταν «blockchain». Τι είναι, όμως, ακριβώς τα κρυπτονομίσματα;
Πρόκειται για ψηφιακά, εικονικά (αφού δεν έχουν φυσική μορφή) νομίσματα, τα οποία χρησιμοποιούν έναν ηλεκτρονικό κατάλογο με ισχυρή κρυπτογράφηση – από την οποία και ονομάστηκαν. Βασίζονται επάνω στην τεχνολογία του blockchain για να εκδοθούν, καταγραφούν, επαληθευτούν και διασφαλιστούν τα δεδομένα και οι συναλλαγές, δηλαδή όλη η διαδικασία της κρυπτογράφησης. Και τι είναι το blockchain; Πρόκειται για ψηφιακή βάση δεδομένων που αποτελείται από blocks (ομαδικές εγγραφές) που συνδέονται μεταξύ τους κρυπτογραφικά σε μορφή αλυσίδας. Το blockchain λειτουργεί με τρόπο ώστε να μη χρειάζεται κεντρικός έλεγχος, αλλά και να είναι αδύνατη η αλλαγή των δεδομένων από χρήστες. Ουσιαστικά, το κρυπτονόμισμα βασίζεται σε λογισμικό ανοιχτού κώδικα peer-to-peer και κρυπτογράφηση ώστε να μπορεί να σταλεί από χρήστη σε χρήστη στο δίκτυο χωρίς την ανάγκη μεσάζοντα. Οποιες συναλλαγές γίνονται, επαληθεύονται από κόμβους δικτύου μέσω κρυπτογράφησης και καταγράφονται στο δημόσιο περιβάλλον που ονομάζεται blockchain, από μια σειρά υπολογιστών μεγάλης ισχύος που δουλεύουν αποκεντρωμένα.
Διαφορές, ακόμα μεγαλύτερες από το φυσικό χρήμα, υπάρχουν και στον τρόπο με τον οποίο εμφανίζονται τα κρυπτονομίσματα. Παρότι υπάρχουν περισσότερα από 19.000 τέτοια, το πρώτο και με μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς (και αξία) είναι το bitcoin. Αυτό, αντί να εκδίδεται από μια κεντρική τράπεζα, όπως συμβαίνει με το ευρώ, το δολάριο και τα άλλα νομίσματα, δημιουργείται από μια διαδικασία που ονομάζεται εξόρυξη (mining). Η διαδικασία είναι η εξής: Ηλεκτρονικοί υπολογιστές υψηλής ισχύος επιλύουν περίπλοκα υπολογιστικά μαθηματικά προβλήματα (παζλ). Το λογισμικό του bitcoin διασφαλίζει ότι θα χρειάζονται πάντα 10 λεπτά για την επίλυση του παζλ, δημιουργώντας bitcoin. Πόσα; Εξαρτάται από την περίοδο – αυτή τη στιγμή δημιουργούνται 6,5 bitcoin ανά δεκάλεπτο. Μετά από 210 blochains, επαναρυθμίζεται ο βαθμός δυσκολίας του παζλ. Το concept ήταν ότι ο εξορύκτης θα αμείβεται με το κρυπτονόμισμα για τη συμβολή του στο δίκτυο.
«Κάτω από το νερό»
Οι περισσότεροι επενδυτές μπήκαν στο bitcoin σε δύο κύματα. Οι πρώτοι τα Χριστούγεννα του 2017, όταν η τιμή του εκτοξεύτηκε στα 16.700 δολάρια έναντι 754 δολαρίων έναν χρόνο νωρίτερα και οι δεύτεροι τον Νοέμβριο του 2021, όταν στο «monster rally» η τιμή του εκτοξεύτηκε στα 68.000 δολάρια. Και στις δύο περιπτώσεις, η ζημιά έγινε λίγο αργότερα, καθώς η τιμή του κρυπτονομίσματος στη συνέχεια κατέρρευσε. Οπως συμβαίνει σήμερα, που κινείται περίπου στις 16.000 δολάρια.Η αγορά των κρυπτονομισμάτων βρίσκεται σε μια φάση που ονομάζεται «κρυπτοχειμώνας», είναι δηλαδή στη φάση του κύκλου που κάνει bear market. Αυτό δεν θα ήταν ανησυχητικό αν δεν προέκυπτε ότι δεν είναι ακριβώς έτσι. Γιατί έχει ξεκινήσει μια δίχως προηγούμενο κρίση, η οποία τροφοδοτείται από διάσπαρτα και φαινομενικά ασύνδετα μεταξύ τους γεγονότα, όπως η εξαΰλωση του stablecoin Luna, η κατάρρευση του 3Arrows Capital και, εσχάτως, το σκάνδαλο της FTX, που στέλνουν προς χρεοκοπία τις μεγαλύτερες και πιο prestigious επιχειρήσεις του οικοσυστήματος. Για παράδειγμα, η FTX που σήμερα χρεοκόπησε, ήταν το μεγαλύτερο ανταλλακτήριο του πλανήτη βάσει όγκου συναλλαγών, είχε κεφαλαιοποίηση άνω των 32 δισ. δολαρίων και ήταν χορηγός στο γήπεδο της ομάδας του ΝΒΑ, Miami Heats, το superbowl κ.α.
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η πλειονότητα των επενδυτών στο bitcoin, το οποίο είναι το μεγαλύτερο σε αξία και δημοφιλία κρυπτονόμισμα, βρίσκεται «κάτω από το νερό», δηλαδή βλέπουν το ποσό που επένδυσαν για να γιγαντώσουν, να έχει απομειωθεί. Το κακό είναι ότι επειδή ακριβώς δεν υπάρχει επίσημος εκδότης ή εποπτεύουσα αρχή, δεν υπάρχουν και ακριβή στοιχεία για τους επενδυτές. Βέβαια, αυτό προβαλλόταν ως το μεγάλο αβαντάζ των κρυπτονομισμάτων -ότι δηλαδή είναι μια «επανάσταση» για «απελευθέρωση» από τις κεντρικές τράπεζες και τις φορολογικές αρχές, αφού διασφαλίζεται η ανωνυμία του κατόχου κρυπτονομίσματος-, αλλά γύρισε μπούμερανγκ επειδή ακριβώς δεν υπάρχει μια κεντρική τράπεζα για να ελέγξει αυτό που συμβαίνει. Κι έτσι δεν υπάρχει κανείς να απολογηθεί για τα 2 τρισ. δολάρια (από τα 2,9 τρισ. που ήταν η συνολική κεφαλαιοποίηση της αγοράς κρυπτονομισμάτων) που χάθηκαν μόνο σε έναν περίπου μήνα, αυτόν που διανύουμε.
Ακόμα δυσκολότερη είναι η απάντηση ως προς το πόσοι και ποιοι είναι αυτοί που έχασαν τα παραπάνω 2 τρισ. δολάρια. Με δεδομένο ότι γνωρίζουμε τον αριθμό των διευθύνσεων που κατέχουν κρυπτονομίσματα και των πορτοφολιών, όχι όμως και τους κατόχους τους, θα βασιστούμε σε παλαιότερες έρευνες των ανταλλακτηρίων, όπως το Crypto.com (το οποίο υπολόγιζε ότι έως το τέλος του 2022 οι χρήστες κρυπτονομισμάτων θα έφταναν το 1 δισεκατομμύριο φυσικά πρόσωπα), από τις οποίες προκύπτει ότι οι κάτοχοι κρυπτονομισμάτων σε όλο τον πλανήτη είναι περίπου 300 εκατομμύρια (πραγματικοί) άνθρωποι. Εξ αυτών, τουλάχιστον 145 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν επενδύσει σε bitcoin. Από τα διαθέσιμα στοιχεία, όπως αυτά της έρευνας The Ascent, προκύπτει ότι το 74% των κατόχων κρυπτονομισμάτων σήμερα τα αγόρασε για πρώτη φορά μέσα στα τελευταία δύο χρόνια. Πρόκειται για περίπου 107 εκατομμύρια ανθρώπους από όλο τον κόσμο, οι οποίοι προσπάθησαν να δοκιμάσουν εντυπωσιακές -και ταχείες- αποδόσεις των κρυπτο-αγορών το 2020 και μεγάλο μέρος του 2021, όμως σήμερα βρίσκονται εγκλωβισμένοι, όπως προαναφέραμε, «κάτω από το νερό».
