Η μοναδική συμβολή της κρητικής διατροφής στην υγεία είναι πασίγνωστη και απόλυτα αποδεκτή από το σύνολο της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας.
Η συνεισφορά του κρητικού διατροφικού μοντέλου στο «ευ ζην» είναι πολύτιμη, γεγονός που οδήγησε τον υπόλοιπο κόσμο στην ανάγκη να αναζητήσει και να διδαχθεί τις αρχές του. Ως αποτέλεσμα, η κρητική διατροφή αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα διατροφικά πρότυπα ανά τον κόσμο. Αποτελεί ένα υψηλής ποιότητας μοντέλο διατροφής, με δεδομένο ότι οι κάτοικοι της περιοχής της Κρήτης παρουσιάζουν από τους χαμηλότερους δείκτες νοσηρότητας και θνησιμότητας (Kafatos et al. 1991, Curtis et al. 2002).
Η αξία της κρητικής διατροφής αποδείχθηκε από τις πρώτες κιόλας επιστημονικές μελέτες που εξέτασαν τη συμβολή της στην καλή υγεία του λαού της Κρήτης. Ήδη από το 1948, το Αμερικανικό ίδρυμα Rockefeller είχε διατυπώσει την άποψη ότι «Η μακροζωία των Κρητικών οφείλεται κατά ένα μεγάλο μέρος στη διατροφή την οποία ακολουθούν».
Το συμπέρασμα αυτό ήρθε να επιβεβαιώσει η περίφημη επιδημιολογική «Μελέτη των 7 χωρών», η οποία διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο της Μινεσότα και τον Καθηγητή Ansel Keys στις δεκαετίες του 1950 και 1960 σε 7 χώρες (Keys et al. 1970). Συνολικά μελετήθηκαν 11.500 άτομα και οι χώρες που συμμετείχαν ήταν: η Ελλάδα (Κρήτη και Κέρκυρα), η Γιουγκοσλαβία (Δαλματικές ακτές), η Ιταλία, η Ολλανδία, η Φιλανδία, οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία.
Σκοπός της μελέτης ήταν να εξετάσει τη σχέση των διατροφικών συνηθειών των περιοχών αυτών με ασθένειες, όπως ο καρκίνος και οι καρδιοπάθειες. Τα αποτελέσματα ήταν εκπληκτικά! Η διαχρονική παρακολούθηση μιας ομάδας περίπου 700 ανδρών από αγροτική περιοχή της Κρήτης απέδειξε ότι παρουσίαζαν λιγότερους θανάτους από έμφραγμα της καρδιάς και από διάφορες μορφές καρκίνου, σε σύγκριση με κάτοικους από άλλες περιοχές της μελέτης. Ο λαός της Κρήτης ήταν ο μακροβιότερος σε σχέση με τις υπόλοιπες περιοχές που συμμετείχαν στη μελέτη.
Παρόμοια συμπεράσματα με τη μελέτη των 7 χωρών, διατύπωσε και η έρευνα “Heart Lyon”, η οποία πραγματοποιήθηκε στην πόλη Λυών της Γαλλίας και είχε διάρκεια 5 έτη. Σκοπός της ήταν να διερευνήσει την πιθανότητα ενός δεύτερου καρδιακού επεισοδίου σε 605 ασθενείς, που είχαν ήδη υποστεί ένα πρώτο καρδιακό επεισόδιο.
Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε 2 ισάριθμες ομάδες. Στην πρώτη ομάδα χορηγήθηκε ένα διαιτολόγιο σύμφωνο με τις διατροφικές συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ενώ στη δεύτερη ομάδα δόθηκε η αναλογία των τροφών που χρησιμοποιούν οι Κρητικοί. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι οι ασθενείς στους οποίους χορηγήθηκε η κρητική δίαιτα εμφάνισαν 50-70% χαμηλότερο κίνδυνο καρδιακής νόσου (Leaf 1999).
Τα παραπάνω αποτέλεσμα, αλλά και πλήθος άλλων ερευνητικών εργασιών οδήγησε τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το 1999 να διατυπώσει ξεκάθαρα ότι «η παραδοσιακή διατροφή των Κρητικών συντελεί στη διατήρηση της καλής υγείας και στην αύξηση της μακροζωίας».
Κρητικό παξιμάδι: Το «μυστικό» της Κρητικής διατροφής
Η Κρητική διατροφή χαρακτηρίζεται από υψηλή κατανάλωση υδατανθράκων, φυτικών ινών και αντιοξειδωτικών ουσιών (κρητικό παξιμάδι, όσπρια, φρούτα και λαχανικά), αλλά και μονοακόρεστων λιπαρών όπως είναι το ελαιόλαδο (Hu 2003). Το κρητικό παξιμάδι αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της παραδοσιακής διατροφής που ακολουθούν οι κάτοικοι της Κρήτης. Η διατροφική του αξία είναι ιδιαίτερα πλούσια (USDA 2016). Καταρχήν περιέχει άμυλο, το οποίο είναι ένας σύνθετος υδατάνθρακας που διασπάται αργά και παρέχει σταθερή ενέργεια στον οργανισμό. Οι φυτικές ίνες που περιέχονται στο κρητικό παξιμάδι, βοηθούν κυρίως στην καλή λειτουργία του εντέρου και μειώνουν τον κίνδυνο για σακχαρώδη διαβήτη και για καρδιαγγειακά νοσήματα. Ταυτόχρονα, συμβάλλουν στην θεαματική μείωση της γλυκαιμικής τους απόδοσης. Επίσης, περιέχει αμινοξέα όπως τρυπτοφάνη. Η τρυπτοφάνη είναι απαραίτητη για την διατήρηση καλής ψυχικής κατάστασης. Είναι επίσης αναγκαία για τους εφήβους και τα παιδιά που βρίσκονται στην ανάπτυξη, αλλά και για τους αθλητές και τα άτομα τρίτης ηλικίας.
Το κρητικό παξιμάδι περιέχει άφθονες βιταμίνες της Ομάδας Β (κυρίως βιταμίνη Β1, φυλλικό οξύ και βιταμίνη Β6).
Οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β βοηθούν στη μετατροπή των θρεπτικών συστατικών από τα τρόφιμα σε ενέργεια που είναι απαραίτητη για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού, ρυθμίζουν την όρεξη (βιταμίνη Β1), διατηρούν υγιές το δέρμα και το νευρικό σύστημα (φυλλικό οξύ), και βοηθούν στη παραγωγή υγιών ερυθρών αιμοσφαιρίων (βιταμίνη Β6). Επιπλέον, περιέχει και ποσότητα σιδήρου. Ο σίδηρος επιτρέπει την παραγωγή λειτουργικών ερυθρών αιμοσφαιρίων και τη μεταφορά οξυγόνου στα κύτταρα του σώματος. Η πλούσια αντιοξειδωτική απόδοση του κρητικού παξιμαδιού οφείλεται στην αυξημένη περιεκτικότητά του σε συστατικά όπως οι λιγνάνες. Με αυτό το δεδομένο προστατεύει τον οργανισμό από την καταστροφική δράση των ελευθέρων ριζών και τις ολέθριες συνέπειες του οξειδωτικού στρες. Το πυρίτιο που περιλαμβάνει, συμβάλλει στην ανάπλαση και προστασία των οστών. Το κρητικό παξιμάδι περιέχει και χρώμιο για το οποίο έχει βρεθεί ότι η επαρκής πρόσληψή του σχετίζεται με καλύτερο έλεγχο του σακχάρου στους διαβητικούς.
Ο μακρύς κατάλογος των διατροφικών συστατικών του κρητικού παξιμαδιού συνεχίζεται με την παρουσία σεληνίου, το οποίο είναι αναγκαίο για την καλή λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα και την πρόληψη του κινδύνου προσβολής από αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα Hashimoto (Zagrodzki & Kryczyk 2014) και από διάφορες μορφές καρκίνου (Griffin 1979). Επιπρόσθετα, περιέχει μαγνήσιο και φώσφορο που συμβάλλουν στην καλύτερη λειτουργία του μεταβολισμού. Τέλος, περιέχει λιγότερη γλουτένη, με δεδομένο ότι το κρητικό παξιμάδι ξεραίνεται γρηγορότερα και διατηρείται περισσότερο.
Ντάκος από την Κρήτη
‘Έδεσμα το οποίο κατέχει περίοπτη θέση στις κρητικές διατροφικές συνήθειες. Ο περίφημος Ντάκος, δηλαδή το κρητικό παξιμάδι με την προσθήκη ντομάτας, ελιών, ελαιόλαδου και λευκού τυριού (φέτα) αποτελεί έναν πλήρη δυναμικό συνδυασμό με υψηλή διατροφική αξία και βέβαια με μοναδική συνεργική αντιοξειδωτική δράση. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειωθεί ότι το ελαιόλαδο που παραδοσιακά προστίθεται στον κρητικό Ντάκο, είναι πλούσιο σε βιταμίνη Ε και πολυφαινόλες, διαθέτει υψηλή περιεκτικότητα σε μονοακόρεστα λιπαρά, χαμηλή σύσταση σε κορεσμένα λιπαρά (Grande Covian 1998). Επιπλέον, ο λόγος των ω-6 προς τα ω-3 λιπαρά είναι σύμφωνος με το ευρύτερο μοντέλο της Κρητικής διατροφής και κυμαίνεται μεταξύ 2:1 και 1:1. Το γεγονός αυτό –σύμφωνα με σχετικές έρευνες– συμβάλλει στη μείωση του κινδύνου των καρδιοπαθειών, της υπέρτασης, του διαβήτη, της αρθρίτιδας και ορισμένων μορφών καρκίνου (Simopoulos et al. 1999).
Εκτέλεση: Βρέχετε τα παξιμάδια, περνώντας τα γρήγορα από το νερό της βρύσης, για να μαλακώσουν λίγο. Τα ραντίζετε με μια κουταλιά ελαιόλαδο και στρώνετε από πάνω τριμμένη ντομάτα και λευκό τυρί (φέτα, ανθότυρο ή μυζήθρα). Πασπαλίζετε με αλάτι, ρίγανη, προσθέτετε λίγο ακόμη ελαιόλαδο και σερβίρετε.
Κρητικό παξιμάδι κατά των γαστρεντερικών (και όχι μόνο) νοσημάτων
Πέρα από την αναμφισβήτητη θρεπτική του αξία, το κρητικό παξιμάδι θεωρείται ότι συνεισφέρει απόλυτα στην προστασία του λαού της Κρήτης από διάφορες γαστρεντερικές παθήσεις. Αυτό αποδεικνύουν οι χαμηλοί δείκτες των συναφών παθήσεων που παρατηρούνται στο Κρητικό πληθυσμό. Επιπλέον, θα πρέπει να τονιστεί η σημασία του κρητικού παξιμαδιού στην περίοδο της νηστείας, η οποία αποτελεί σημαντικό κομμάτι της ελληνικής διατροφικής κουλτούρας. Με την εφαρμογή της νηστείας που προβλέπουν τα έθιμα του Ορθόδοξου Χριστιανισμού αυξάνεται η πρόσληψη αντιοξειδωτικών ουσιών και φυτικών ινών μέσω της κατανάλωσης δημητριακών, δηλαδή κρητικού παξιμαδιού. Ταυτόχρονα, μειώνεται η πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών τα οποία αποτελούν προ-οξειδωτικό παράγοντα κινδύνου για διάφορα χρόνια εκφυλιστικά νοσήματα (Sarri et al. 2004).
Όπως είναι φανερό, τα οφέλη υγείας που προκύπτουν από την κατανάλωση κρητικού παξιμαδιού είναι πολλαπλά. Προκειμένου να επωφεληθούμε από τις σημαντικές ιδιότητες υγείας που προσφέρει, είναι πολύ σημαντικό να καταναλώνουμε κρητικό παξιμάδι υψηλής ποιότητας το οποίο παρασκευάζεται από αγνές πρώτες ύλες σύμφωνα με την παραδοσιακή κρητική συνταγή.
Παξιμάδια χωρίς αλάτι
Όπως σημειώθηκε, το κρητικό παξιμάδι αποτελεί ένα παραδοσιακό ελληνικό προϊόν που καταναλώνεται εδώ και πολλά χρόνια. Οι λόγοι για τους οποίους το παξιμάδι υπάρχει σχεδόν σε κάθε ελληνικό τραπέζι είναι ότι αποτελείται από αγνά και πλούσια σε θρεπτικά συστατικά υλικά, μπορεί να καταναλωθεί όλες τις ώρες της ημέρας και να συνδυαστεί με πλήθος τροφίμων. Στα πλαίσια μιας υγιεινής διατροφής αλλά και για εκείνους που ακολουθούν δίαιτα χαμηλή σε νάτριο (Na), τα παξιμάδια χωρίς πρόσθετο αλάτι είναι ιδανικά.
Τι περιέχουν τα παξιμάδια χωρίς αλάτι
• Αποτελούνται από δύο απλά συστατικά αλεύρι και μαγιά, δεν περιέχουν συντηρητικά και τα 30γρ. έχουν περίπου 120 kcal.
• Είναι πλούσια σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β, σίδηρο, άμυλο και φυτικές ίνες τα οποία είναι απαραίτητο να προσλαμβάνονται καθημερινά προκειμένου να ενισχυθούν αποτελεσματικά οι βιολογικές λειτουργίες του οργανισμού.
Tips για να τα απολαύσετε από το πρωί μέχρι το βράδυ:
• Δοκιμάστε τα παξιμάδια χωρίς αλάτι στο πρωινό σας γεύμα με μια φέτα γαλοπούλα και ανθότυρο.
• Συνοδεύστε λίγα παξιμάδια με ένα χυμό φρούτων ως σνακ.
• Βάλτε στη σαλάτα σας παξιμάδια ψιλοκομμένα αντί για κρουτόν (τα οποία είναι πλούσια σε λίπος και αλάτι).
• Συνδυάστε το μεσημεριανό σας γεύμα με παξιμάδι με πολτοποιημένη ντομάτα, ελαιόλαδο και μυζήθρα ή φέτα.
• Επιλέξτε για το βραδινό σας γεύμα παξιμάδια με ελιές και τυρί.
Για όλες τις ώρες της ημέρας:
Το κρητικό παξιμάδι μπορεί να συμπληρώσει ιδανικά κάθε γεύμα στη διάρκεια της ημέρας.
Δυναμωτικό πρωινό:
Η περιεκτικότητά του σε υδατάνθρακες, φυτικές ίνες και βιταμίνες παρέχει ενέργεια, βοηθά στην καλύτερη λειτουργία του εντέρου και προετοιμάζει τον οργανισμό για τη σωματική και νοητική εργασία της ημέρας.
Ιδανικό σνακ: Αποτελεί εύκολη και πρακτική λύση για ενδιάμεσο σνακ, καθώς έχει λίγες θερμίδες και βοηθά το σάκχαρο αίματος να διατηρείται σε καλά επίπεδα.
Πλήρες μεσημεριανό: Ένα ιδανικό γεύμα θα πρέπει να είναι πλήρες σε θρεπτικά συστατικά: υδατάνθρακες, πρωτεΐνες και λιπαρά. Το παξιμάδι και η χωριάτικη σαλάτα καλύπτουν ιδανικά την συγκεκριμένη αναλογία που πρέπει να χαρακτηρίζει το βασικό γεύμα της ημέρας.
Υγιεινό κι ελαφρύ βραδινό: Ένα ελαφρύ γεύμα -ιδιαιτέρως το βράδυ- θα πρέπει να περιέχει εύπεπτες τροφές με χαμηλή περιεκτικότητα σε λίπος και θερμίδες. Το κρητικό παξιμάδι, σε συνδυασμό με τυρί, ντομάτα και ελιές είναι ό,τι καλύτερο για ένα ελαφρύ, νόστιμο και ταυτόχρονα χορταστικό δείπνο.
Συμπερασματικά, η Κρητική διατροφή η οποία περιλαμβάνει την κατεξοχήν κατανάλωση παραδοσιακού παξιμαδιού, αποτελεί έμπνευση και γενέτειρα των παγκόσμιων διατροφικών αξιών. Πρόκειται για ένα πρότυπο διατροφής, το οποίο μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης πολλών χρόνιων εκφυλιστικών νοσημάτων και της παχυσαρκίας. Είναι χρέος και καθήκον όλων μας όχι μόνο να προστατέψουμε τις παραδοσιακές κρητικές διατροφικές συνήθειες, οι οποίες αποδεδειγμένα συμβάλλουν στην καλύτερη υγεία, αλλά και να τις μεταδώσουμε στα παιδιά μας. Είναι η ιερή μας υποχρέωση!
Πηγή: Κρητικό παξιμάδι και υγεία
