To κέντρωμα των δέντρων είναι μια πρακτική, που γίνεται εδώ και χιλιάδες χρόνια. Συνήθως γίνεται για την μετατροπή ενός δέντρου, από άγριο σε ήμερο, αλλά πολλές φορές μπορεί να γίνει για να αλλαχτεί απλώς μια ποικιλία, ακόμα και σε ένα μόνο κλαδί.Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι κεντρώματος ενός δέντρου. Ο καθένας είναι έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Κάποιοι τρόποι κεντρώματος μπορούν να γίνουν μόνο σε νεαρά δέντρα ενώ άλλοι μπορούν μόνο σε μεγαλύτερα. Σημαντικός παράγοντας για την επιλογή του καταλληλότερου τρόπου κεντρώματος, είναι και η “οικογένεια” του δέντρου που θέλουμε να κεντρώσουμε. Έτσι συνήθως άλλος τρόπος προτιμάται για τα πυρηνόκαρπα και άλλος για τα εσπεριδοειδή.
Ο τρόπος που θα δείξουμε σήμερα, είναι το παλούκωμα στον φλοιό. Είναι ο καταλληλότερος τρόπος για κέντρωμα ώριμων εσπεριδοειδών, τα οποία έχουν κορμό με διάμετρο μεγαλύτερη των 10 πόντων. Το ποσοστό επιτυχίας αυτής της μεθόδου, αν φυσικά γίνει σωστά, είναι αρκετά υψηλό. Από προσωπική εμπειρία, το ποσοστό είναι συνήθως μεγαλύτερο του 90% (στο σύνολο των κεντραδιών), σε κατάλληλες πάντα συνθήκες.(Σε λίγο καιρό θα ακολουθήσουν και άλλα άρθρα για διαφορετικούς τρόπους εμβολιασμού)
Σημαντικοί εξωτερικοί παράγοντες που παίζουν ρόλο
Παράγοντες που επηρεάζουν την επιτυχία του κεντρώματος
Εκτός από την κατάλληλη διαδικασία κατά το κέντρωμα υπάρχουν και κάποιοι άλλοι παράγοντες που έχουν αρκετή σημασία. Οι παράγοντες που παίζουν ρόλο στην επιτυχία ή όχι του κεντρώματος είναι οι εξής:
- Εποχή
- Κεντράδι
- Καταιγίδες / Χαλαζοπτώσεις
- Ζώα
Εποχή
Ίσως ο πιο σημαντικός παράγοντας για την επιτυχία του κεντρώματος, είναι η κατάλληλη εποχή. Το κέντρωμα πρέπει να γίνει από τέλη Απρίλη έως αρχές Ιούνη, αναλόγως με τις συνθήκες που επικρατούν, αλλά και το τοπικό κλίμα. Ο λόγος που γίνεται αυτή την εποχή, είναι γιατί τα εσπεριδοειδή εκείνη την εποχή ανεβάζουν υγρά ,αλλά επίσης είναι και εποχή που δεν υπάρχει περίπτωση να χτυπήσει πάγος.Για παράδειγμα την φετινή σεζόν, που ο Χειμώνας ήταν ήπιος και η Άνοιξη ουσιαστικά ξεκίνησε πιο νωρίς, το κέντρωμα μπορούσε να γίνει και μέσα Απρίλη, στις νότιες περιοχές. Αν η Άνοιξη αργήσει να ξεκινήσει, τότε πάει λίγο πιο αργά.
Κεντράδι
Ένας ακόμα πολύ σημαντικός παράγοντας, είναι και η επιλογή του σωστού κεντραδιού. Το κεντράδι θα πρέπει να το βγάλετε από ένα ώριμο δέντρο, από την ποικιλία που επιθυμείτε. Το κεντράδι, θα πρέπει να έχει διάμετρο περίπου ενός πόντου και να έχει σκληρό αλλά όχι ξυλώδη κορμό. Αν είναι ξυλώδης ή είναι αρκετά μαλακός τότε δεν είναι κατάλληλο. Κεντράδια συνήθως βγάζουμε από τα λαίμαργα που βρίσκονται στο εσωτερικό των δέντρων και βγαίνουν την άνοιξη. Από ένα κλαδί, μπορούμε να φτιάξει αρκετά κεντράδια.
Καταιγίδες / Χαλαζοπτώσεις
Κάτι το οποίο μπορεί να καταστρέψει ένα κέντρωμα σε ένα δέντρο, είναι και πολύ έντονες καταιγίδες ή χαλαζοπτώσεις, οι οποίες συνηθίζονται την Άνοιξη. Ή έντονη καταιγίδα ή χαλαζόπτωση, δεν επηρεάζει τόσο πολύ το δέντρο (αν και μπορεί να γίνει και αυτό) αλλά το κέντρωμα, το οποίο θα πρέπει να μείνει απολύτως σταθερό μέχρι να επιτύχει. Αν πρόκειται να κεντρώσετε δεκάδες δέντρα, φυσικά δεν μπορείτε να κάνετε και πολλά, αλλά αν πρόκειται για μόνο για λίγα, καλό θα ήταν να τα προστατεύσετε αν δείτε να μαυρίζει ο ουρανός.
Ζώα
Τα ζώα, είναι ένας παράγοντας που αρκετοί δεν δίνουν τόση σημασία, αλλά είναι η αιτία που πολλές φορές αποτυγχάνει ένα κέντρωμα. Όπως είπαμε για να πετύχει ένα κέντρωμα, θα πρέπει να μείνει απολύτως σταθερό για παραπάνω από ένα μήνα. Αν υπάρχουν ελεύθερα ζώα στο οικόπεδο που βρίσκονται τα εσπεριδοειδή, καλό θα ήταν να προστατεύεστε με πλέγμα εξωτερικά το κάθε δέντρο, ώστε να μην μπορεί να το φτάσει το ζώο. Ειδικά αν πρόκειται για σκυλιά, γουρούνια ή αιγοπρόβατα, είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα τα πειράξουν. Ακόμα και κότες, μπορεί να κάνουν ζημιά, αν πηδήξουν πάνω
Πως κεντρώνουμε εσπεριδοειδή σε 10 στάδια
Αφού είδαμε τους εξωτερικούς παράγοντες που μπορεί να παίξουν ρόλο, ας δούμε τώρα αναλυτικά την διαδικασία.
1. Κόψιμο κορμού
Το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να κάνετε, είναι να κόψετε το κορμό στο σημείο που επιθυμείτε να γίνει το κέντρωμα. Συνήθως αυτό γίνεται σε μισό με ένα μέτρο ύψος, αλλά αυτό καθαρά εξαρτάται από εσάς. Αν πρόκειται για μεγάλο δέντρο και θέλετε, μπορείτε να κόψετε και τα μπράτσα και όχι τον κεντρικό κορμό.Εδώ, αν θέλετε να αυξήσετε λίγο τις πιθανότητες επιτυχίας και τον χρόνο που θα χρειαστεί να περιμένετε, μπορείτε να κόψετε το σημείο που θέλετε να κεντρώσετε, 10 πόντους υψηλότερα, περίπου 10 μέρες πριν το κέντρωμα, και την ημέρα του κεντρώματος να κόψετε και τους υπόλοιπους 10 πόντους. Αυτό “αναγκάζει” το δέντρο να ανεβάσει υγρά και γίνεται πιο γρήγορα η διαδικασία.
2. Κόψιμο κεντραδιών
Το επόμενο στάδιο, είναι το κόψιμο των κεντραδιών. Τα κεντράδια, καλό είναι, να έχουν κοπεί λίγη ώρα πριν γίνει το κέντρωμα. Όπως είπαμε και πιο πάνω, τα βρίσκουμε από καινούργια λαίμαργα που πετάνε στο εσωτερικό συνήθως του δέντρου.
Θα πρέπει αφού καθαρίσετε όλους τους βλαστούς και φύλλα, να τα κόψετε , περίπου, ανά δέκα εκατοστά, αφήνοντας 3-4 μάτια στο καθένα. Μπορείτε να τα κόψετε και λίγο πιο μεγάλα, αλλά θα αργήσουν περισσότερο να πετάξουν. Αφού τα κόψετε, θα πρέπει να κάνετε μια πλάγια τομή στο κάτω μέρος κάθε κεντραδιού. Την τομή αυτή την κάνετε με ένα κοφτερό λεπίδι ή σουγιά (υπάρχουν στην αγορά σουγιάδες εμβολιασμού που είναι αρκετά οικονομικοί). Αυτό που θα πρέπει να προσέξετε είναι η τομή να γίνει στο κάτω μέρος, γιατί αν μπερδευτείτε και την κάνετε στο πάνω, εννοείται ότι δεν θα πιάσει το κέντρωμα.
- Συμβουλή
Αν για κάποιο λόγο, δεν είναι εφικτό το κέντρωμα την ίδια μέρα, τότε θα πρέπει πριν κόψετε τα κλαδάκια σε κεντράδια, να τα βάλετε σε μια χάρτινη συσκευασία, την οποία θα μουσκέψτε και να την βάλετε στο ψυγείο. Έτσι, μπορούν να διατηρηθούν μερικές μέρες. Όσο περνάνε οι μέρες, τόσο μειώνεται η πιθανότητα επιτυχίας του κεντρώματος, οπότε να το κάνετε μόνο αν είναι αναγκαίο.
3. Διαχωρισμός φλοιού και κορμού
Τώρα θα πρέπει να ετοιμάσουμε τα σημεία, τα οποία θα εισχωρήσουν τα κεντράδια. Το πόσα σημεία θα είναι, εξαρτάται από το μέγεθος του κορμού αλλά και τις προτιμήσεις σας. Συνήθως βάζουμε 3-4.Αυτό που θα πρέπει να κάνετε, είναι να ξεχωρίσετε προσεκτικά τον φλοιό από τον κορμό, στα σημεία που έχετε διαλέξει, σε βάθος λίγων εκατοστών. Αυτό που θα πρέπει να προσέξετε, είναι να μην κόψετε τον φλοιό αλλά απλώς να τον “ανασηκώσετε” , ιδανικά χωρίς να σπάσει. Αν κοπεί λίγο στο πλάι, δεν είναι πρόβλημα. Αυτό που θέλουμε είναι ο φλοιός να συγκρατεί το κεντράδι όσο πιο σφιχτά γίνεται πάνω στον κορμό.Εδώ μπορείτε να ακολουθήσετε δύο διαφορετικές διαδικασίες. Η πρώτη είναι να χρησιμοποιήσετε μια ελαστική ταινία, περιμετρικά του κορμού, ώστε να συγκρατήσει τον φλοιό χωρίς να σπάσει. Η άλλη είναι να το κάνετε, χωρίς ταινία, απλά με προσοχή.Τώρα για να κάνετε την παραπάνω διαδικασία, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε κάποιο κατσαβίδι ή όχι πολυ κοφτερό σκαρπέλο ή οτιδήποτε παρόμοιο. Το μόνο που θα πρέπει να προσέξετε, είναι να μην είναι πολύ κοφτερό, γιατί θα κόψει τον φλοιό ή θα ξύσει τον κορμό.
4. Παλούκωμα κεντραδιών
Εφόσον έχει ξεχωρίσει τον φλοιό από τον κορμό στα σημεία που θέλετε, και έχετε έτοιμα τα κεντράδια, θα πρέπει να τα παλουκώσετε μεταξύ στα σημεία που ξεχωρίσατε τον φλοιό. Αυτό μπορεί να γίνει απλώς με το χέρι και λίγο δύναμη ή και με κάποια μαλακιά ματσόλα χτυπώντας ελαφρά. Αν το κάνετε σωστά, θα πρέπει το κεντράδι να έχει σφηνώσει καλά και να μην κουνιέται εύκολα. Αν κουνιέται ή βγαίνει εύκολα τότε το κεντράδι δεν θα πιάσει.
5. Δέσιμο
Το σωστό δέσιμο είναι, ίσως, το πιο σημαντικό βήμα σε όλη τη διαδικασία. Θα πρέπει να δέσετε αρκετά σφιχτά, τον κορμό περιμετρικά των κεντρωμένων σημείων, ώστε τα κεντράδια να μείνουν σταθερά και σε απόλυτη επαφή (όσο γίνεται) με τον κορμό.
Εδώ ο πιο συχνός και εύκολος τρόπος είναι να χρησιμοποιήσετε μια ταινία, την οποία θα περιστρέψετε τεντώνοντας αρκετές φορές. Η πιο κατάλληλη ταινία για όλη τη διαδικασία είναι μια ταινία η οποία έχει μια μικρή ελαστικότητα. Για καλύτερα αποτελέσματα μπορείτε να χρησιμοποιήσετε βιοδιασπώμενες ειδικές ταινίες κεντρώματος, αν και δεν είναι τόσο εύκολο να τις βρείτε πάντα. Με λίγο ψάξιμο ίσως βρείτε σε κάποιο μεγάλο γεωπονικό κατάστημα, αλλιώς μπορείτε να παραγγείλετε και από Κίνα. Προσωπικά, όταν μου έχει τελειώσει, χρησιμοποιώ υφασμάτινη εξωτερικού χώρου (duct tape), αλλά μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ότι έχετε εύκαιρη. Καλό είναι να αποφύγετε τις χαρτοταινίες.Για μεγαλύτερη ασφάλεια, μπορείτε πριν την ταινία, να χρησιμοποιήσετε και κάποιον σπάγκο, ο οποίος θα δεθεί προσεκτικά από κάτω προς τα πάνω. Αν ξεκινήσετε από πάνω, μπορεί να ανασηκώσετε το κεντράδι και έτσι το λοξοτομημένο κάτω μέρος να μην έχει απόλυτη επαφή με τον κορμό. Σπάγκοι που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε είναι ο γιούτινος, ο οποίος θα κοπεί και μόνος του αργότερα, ή σπάγκος δεσίματος φυτών.
6. Polybag και αντιμετώπιση υπερβολικής υγρασίας
Το επόμενο στάδιο, είναι η κάλυψη των κεντραδιών με ένα polybag (μικρή πλαστική σακούλα τροφίμων). Το polybag βοηθάει στην συγκράτηση της υγρασίας στο σημείο του κεντρώματος, αλλά και την προστασία από τις εξωτερικές συνθήκες.To polybag θα πρέπει να είναι τόσο μεγάλο, ώστε να μπορεί να πιαστεί στο σημείο του κορμού χωρίς να πιέζει τα κεντράδια, είτε στο πλάι είτε στο πάνω μέρος. Μην προτιμήσετε αυτά που είναι πολύ λεπτά γιατί σκίζονται αρκετά εύκολα.Τώρα, επειδή υπάρχει πιθανότητα να συγκεντρωθεί υπερβολική υγρασία εσωτερικά του polybag, βάζουμε στο κέντρο του κορμού ένα μεγάλο κομμάτι από απορροφητικό υλικό (πχ βαμβάκι). Το απορροφητικό υλικό, θα μαζέψει όλη την υγρασία μην επιτρέποντας να “ποτίσει” και να σαπίσουν έτσι τα κεντράδια.Εφόσον βάλουμε το απορροφητικό υλικό και περάσουμε το polybag, το δένουμε με μια ταινία, όσο πιο σφιχτά γίνεται στον κορμό, ώστε να γίνει όσο πιο αεροστεγές γίνεται.
7. Σκίαση
Τώρα το τελευταίο στάδιο στην όλη διαδικασία, είναι η σκίαση του κεντρώματος. Επειδή το polybag είναι διάφανο επιτρέπει τις ηλιακές ακτίνες του ήλιου να περνάνε και έτσι να αυξάνεται η θερμοκρασία αρκετά. Αυτό, άν το δέντρο είναι σε μέρος χωρίς φυσική σκίαση, θα κάνει τα κεντράδια να “βράσουν” και έτσι να αποτύχει το κέντρωμα.Γιαυτό το λόγο, χρησιμοποιούμε κάποιο τρόπο σκίασης, ώστε να αποφύγουμε αυτό το πρόβλημα. Ο πιο απλός και οικονομικός τρόπος είναι μια χάρτινη σακούλα φρούτων ή χάρτινο τσουβάλι ζωοτροφών ή γενικά ότι παρόμοιο έχετε εύκαιρο. Εφημερίδα δεν κάνει, γιατί είναι αρκετά λεπτή, αλλά κάνει το χαρτί συσκευασίας.Επειδή είναι πολύ πιθανό να φυσήξει και να πάρει ότι χρησιμοποιήσατε το δένετε με ένα σκοινί περιμετρικά του κορμού. Μην κάνετε κόμπο, γιατί ίσως χρειαστεί να την ξεσκεπάσετε και να την ξανασκεπάσετε.
8. Υπομονή
Αυτό που μένει τώρα, είναι να κάνετε υπομονή. Ο χρόνος που παίρνει για να φανεί αν έχει πιάσει το κέντρωμα μπορεί να ποικίλει. Συνήθως είναι 3-5 εβδομάδες. Έτσι μετά από ένα μήνα, ξεσκέπαστε προσεκτικά ότι έχετε χρησιμοποιήσει για σκίαση, και θα πρέπει να δείτε στο κάθε κεντράδι να έχουν πετάξει μικροί βλαστοί από ένα ή και περισσότερα μάτια.Αν έχετε ακολουθήσει σωστά την διαδικασία, θα πρέπει να έχουν πιάσει σχεδόν όλα. Φυσικά δεν είναι ανάγκη να έχουν πιάσει όλα. Και ένα να έχει πιάσει το δέντρο θα είναι κεντρωμένο.Αν έχει περάσει ένας μήνας και όταν ανοίξετε δεν δείτε βλαστούς στα κεντράδια, τότε αν τα κεντράδια είναι πρασινωπά, θα πρέπει να ξανασκεπασετε και να περιμένετε 1-2 εβδομάδες ακόμα. Αν τα κεντράδια, έχουν αρχίσει να αποχρωματίζονται και να γίνονται ξερά, τότε το κέντρωμα δεν ήταν επιτυχές.
9. Σκίσιμο polybag
Όταν πετάξουν οι βλαστοί μερικά εκατοστά, τότε σιγά σιγά και με προσοχή, κόβετε το polybag με ένα ψαλίδι, στο πάνω μέρος. Μην προσπαθήσετε να βγάλετε την ταινία με το οποίο το είχατε δέσει, γιατί παίζει να κουνήσετε τα κεντράδια. Την ταινία από την σακούλα αλλά και την ταινία και τον σπάγκο, από το δέσιμο των κεντραδιών, θα την αφαιρέσετε αρκετά αργότερα, αφού βεβαιωθείτε ότι έχει πιάσει αρκετά καλά το κέντρωμα.
10. Προστασία κεντρώματος
Τώρα το τελικό στάδιο, είναι η προστασία του κεντρώματος για τους πρώτους ευαίσθητους μήνες. Θα πρέπει να αποφύγετε οποιαδήποτε επαφή αλλά ταυτόχρονα να προστατέψετε τους νεαρούς βλαστούς αλλά και φύλλα, από όλες τις ασθένειες και τα επιβλαβή έντομα (πχ μελίγκρα, αλευρώδης) που μπορεί να τους κάνουν ζημιά ή να τα “γονατίσουν”. Γιαυτό καλό είναι να χρησιμοποιήσετε όλα τα κατάλληλα σκευάσματα ή παγίδες τα οποία θα σας προστατεύσουν από αυτό το πρόβλημα. Αν δεν γνωρίζετε πως να το κάνετε αυτό, μπορείτε να συμβουλευτείτε έναν έμπειρο γεωπόνο σε κάποιο καλό γεωπονικό κατάστημα.
F.A.Q. / Συχνές ερωτήσεις
Γιατί να κεντρώσουμε και όχι να φυτέψουμε απευθείας ένα νέο δέντρο;
Μια συνηθισμένη ερώτηση που κάνουν αρκετοί, είναι ποιος ο λόγος για να μπει κάποιος στην διαδικασία να κεντρώσει ένα δέντρο και να μην το κόψει και να φυτέψει ένα καινούργιο με την επιθυμητή ποικιλία. Ο βασικός ο λόγος είναι ο χρόνος αναμονής. Αν φυτέψετε ένα νέο δέντρο, θα έχετε μικρή παραγωγή μετά την 5ετία, αξιοπρεπή παραγωγή μετά την 10ετία και καλή παραγωγή μετά την 20ετία. Αν κεντρώσετε ένα δέντρο δεκαετίας, θα έχετε αξιοπρεπή παραγωγή μέσα σε 2-4 χρόνια. Έτσι γλιτώνετε αρκετά χρόνια αναμονής (και φυσικά τα κόστη λίπανσης ή ποτίσματος για όλα αυτά τα χρόνια).Βαριέμαι/ Φοβάμαι να το κάνω μόνος μου, υπάρχουν επαγγελματίες που κάνουν αυτή τη διαδικασία;Φυσικά και υπάρχουν. Κυρίως σε αγροτικές περιοχές που υπάρχουν αρκετά εσπεριδοειδή (Αργολίδα, Λακωνία, Ηλεία, Άρτα….), υπάρχουν και επαγγελματίες που ασχολούνται αποκλειστικά με το κέντρωμα δέντρων. Συνήθως πρόκειται για συνεργεία που εμβολιάζουν ολόκληρα περιβόλια (εκατοντάδες δέντρα σε μία ημέρα) αλλά αν ρωτήσετε σε κάποιο γεωπονικό κατάστημα, σίγουρα θα βρείτε και κάποιον που να μπορεί να έρθει να κεντρώσει και λιγότερα. Το κόστος μιας τέτοιας διαδικασίας εξαρτάται από τον αριθμό των δέντρων που θέλετε να κεντρώσετε.Δεν έχω δέντρα με την ποικιλία που επιθυμώ να κεντρώσω. Που μπορώ να βρω κεντράδια;
Κάτι που συμβαίνει συχνά, είναι να μην έχουμε κανένα δέντρο από την ποικιλία που επιθυμούμε να κεντρώσουμε. Αν δεν έχουμε εμείς, τότε το πιο καλό είναι να ψάξουμε στην περιοχή για κάποιο περιβόλι το οποίο να έχει την ποικιλία που επιθυμούμε και να ζητήσουμε μερικά από τον ιδιοκτήτη (φυσικά αν βγάλετε μερικά μόνος σας και χωρίς να ρωτήσετε δεν θα σας κάνει κανείς και μήνυση, αλλά πάντα καλό είναι να ρωτάμε).
Είναι αρκετά σημαντικό να βγάλετε εσείς το κεντράδι ή τουλάχιστον να ξέρετε από τι δέντρο έχει βγει. Έτσι πάντα διαλέγετε γερό δέντρο, το οποίο δεν έχει ενδείξεις ασθενειών ή προσβολών από επιβλαβή έντομα.
Αν αυτό δεν είναι εφικτό, τότε η καλύτερη λύση είναι να επισκεφτείτε κάποιο επώνυμο και αξιόπιστο φυτώριο δέντρων της περιοχής σας και να ζητήσετε να σας δώσουν κεντράδια.Τι ποικιλίες μπορώ να κεντρώσω πάνω σε ένα εσπεριδοειδές;Οι ποικιλίες που μπορείτε να κεντρώσετε, είναι όλες της οικογένειας των εσπεριδοειδών. Έτσι μπορείτε να κεντρώσετε πορτοκάλι βαλένσιο πάνω σε νεραντζιά, λεμονιά πάνω σε γκρέιπ φρουτ, περγαμόντο πάνω σε μανταρίνι και ούτω κάθε εξής. Ο μόνος περιορισμός είναι να ανήκουν και το υποκείμενο και το κεντράδι στην οικογένεια των εσπεριδοειδών. Για να δείτε ποια είδη ανήκουν στην οικογένεια των εσπεριδοειδών μπορείτε να πατήσετε εδώ.
Απορίες και βοήθεια
Αν έχετε οποιαδήποτε απορία σχετικά με την διαδικασία ή θέλετε βοήθεια σε κάποιο στάδιο, μην διστάσετε να ρωτήσετε στα σχόλια (επιτρέπεται και ο ανώνυμος σχολιασμός) ή μέσω email στο info@fornews.gr
