Τι είναι το ανοσοποιητικό σύστημα;
Είναι εύκολο να σκεφτούμε το ανοσοποιητικό σύστημα ως μια ενιαία οντότητα, μια εσωτερική «ασπίδα εκτροπής» που μας παρέχει αντίσταση στις λοιμώξεις και τις τοξίνες. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα πολύπλοκο δίκτυο κυττάρων, ιστών και οργάνων που συνεργάζονται μέσω μιας σειράς διαδικασιών για την προστασία του οργανισμού.
Ο θύμος αδένας, ο μυελός των οστών και οι λεμφαδένες είναι το κλειδί για τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, όπως και τα λευκά αιμοσφαίρια (λευκοκύτταρα) που αναζητούν και καταπολεμούν τις λοιμώξεις.
Περίπου το 80% του ανοσοποιητικού μας ιστού βρίσκεται εντός του πεπτικού μας συστήματος, λειτουργώντας ως προστατευτικός φραγμός μεταξύ της κυκλοφορίας του αίματος και των πιθανών παθογόνων από τον έξω κόσμο, και το μικροβίωμα (τα εκατομμύρια μικροοργανισμών και βακτηρίων που ζουν στα έντερά μας) που αποτελεί πλέον βασικό τομέα της επιστημονικής έρευνας- έχει αποδειχθεί ότι παίζει βασικό ρόλο στην ανοσολογική απόκριση και στη συνολική υγεία και φυσική κατάσταση.
Πώς λειτουργεί το ανοσοποιητικό σύστημα;
Το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να χωριστεί σε γενικές γραμμές σε δύο μέρη που έχουν πολύ διαφορετικές λειτουργίες – την έμφυτη και την προσαρμοστική.
Τι είναι το έμφυτο ανοσοποιητικό σύστημα;
Το έμφυτο σύστημα είναι αυτό με το οποίο γεννιόμαστε- προσπαθεί πολύ γρήγορα να ελέγξει την εξάπλωση ενός παθογόνου εισβολέα, δίνοντας χρόνο στην προσαρμοστική ανοσολογική σου απάντηση να κινητοποιηθεί και να αντιδράσει κατά της συγκεκριμένης λοίμωξης που αντιμετωπίζουμε.
Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για την χαμηλή αιμοσφαιρίνη
Η έμφυτη αντίδραση είναι αυτή που προκαλεί υψηλό πυρετό, έμετο, παραγωγή βλέννας και ρινική καταρροή, καθώς ο οργανισμός προσπαθεί να απαλλαγεί γρήγορα από τον εισβολέα.
Ποια είναι η προσαρμοστική ανοσολογική απόκριση;
Η προσαρμοστική ανοσολογική απόκριση είναι πιο συγκεκριμένη. Στα βρεφικά μας χρόνια παράγονται εκατομμύρια τυχαία, προσαρμοστικά ανοσοποιητικά κύτταρα. Αυτά τα κύτταρα μπορεί να είναι ειδικά για επικίνδυνες προκλήσεις όπως η λοίμωξη ή μη επικίνδυνες όπως η τροφή ή συστατικά του σώματος όπως η ινσουλίνη ή οι ιστοί των αρθρώσεων- το ανοσοποιητικό μας σύστημα χρειάζεται λίγο χρόνο για να ελέγξει όλες αυτές τις ιδιαιτερότητες και να βρει αυτή που ταιριάζει στη λοίμωξη που αντιμετωπίζουμε.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, μόλις το ανοσοποιητικό σύστημα βρει την ειδική προσαρμογή που θα εξαλείψει τον ιό ή το βακτήριο, θα δημιουργήσει κύτταρα μνήμης που θα μας παρέχουν ισόβια ανοσία στη συγκεκριμένη λοίμωξη.
Όταν οι ρινοϊοί (ο ιός που προκαλεί το κρυολόγημα) πολλαπλασιάζονται, σπάνια παράγουν ακριβή αντίγραφα του εαυτού τους, γεγονός που αποτελεί μέρος της στρατηγικής τους για επιβίωση και για το λόγο αυτό δεν έχουμε ακόμη εμβόλιο για το κοινό κρυολόγημα.
Ένα άλλο κλασικό παράδειγμα είναι ο HIV. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι τόσο δύσκολο να αναπτυχθεί ένα εμβόλιο για τον HIV, επειδή υπάρχει τόσο συχνή παραλλαγή του ιού.
Μπορείτε να ενισχύσετε το ανοσοποιητικό σας σύστημα με συμπληρώματα διατροφής;
Τα συμπληρώματα και τα προϊόντα που ισχυρίζονται ότι ενισχύουν το ανοσοποιητικό σας σύστημα είναι κοινός τόπος, αλλά η δημοφιλής έννοια της «ενίσχυσης» του ανοσοποιητικού σας συστήματος είναι σε μεγάλο βαθμό παρεξηγημένη.
Είναι συνήθως ακατάλληλο να ενισχύουμε το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Αν κάποιος είναι υγιής, το ανοσοποιητικό σύστημα ισορροπεί μεταξύ της ικανότητάς του να αναγνωρίζει τοξίνες, ιούς και βακτήρια από τη μία πλευρά και να κάνει μια ακατάλληλη επίθεση στους ιστούς του ίδιου του ξενιστή, δηλαδή μια αυτοάνοση αντίδραση από την άλλη.
Ο κίνδυνος είναι ότι η ενίσχυση της ανοσολογικής μας απόκρισης με την ευρεία έννοια μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο αυτοάνοσων ή αλλεργικών αντιδράσεων. Μια πιο χρήσιμη προσέγγιση θα ήταν η υποστήριξη του ανοσοποιητικού συστήματος ώστε να παραμένει σε ισορροπία.
Όταν αναφερόμαστε στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού μας συστήματος, έχει νόημα μόνο αν το ενισχύετε πολύ συγκεκριμένα με τον τρόπο που το κάνουν τα εμβόλια. Ενισχύουν μια συγκεκριμένη ανοσολογική απάντηση σε μια συγκεκριμένη λοίμωξη.
Πώς να ενισχύσετε αποτελεσματικά το ανοσοποιητικό σας σύστημα;
Από την εχινάκεια μέχρι τα ρινικά σπρέι και την βιταμίνη C, όλοι έχουν κάτι στο οποίο βασίζονται για να αποτρέψουν την εμφάνιση ενός κρυολογήματος, αλλά πολλά από αυτά τα προϊόντα δεν υποστηρίζονται από ισχυρά επιστημονικά στοιχεία.
Μπορείτε να ενισχύσετε το ανοσοποιητικό σας σύστημα με τη διατροφή;
Η διατροφή παίζει ουσιαστικό ρόλο στη φυσιολογική λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, διασφαλίζοντας ότι έχουμε τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά που επιτρέπουν στα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος να λειτουργούν κανονικά. Οι βιταμίνες μπορεί να είναι χρήσιμες, αλλά μόνο αν το άτομο έχει εμφανή έλλειψη, και τα προβιοτικά μπορεί να είναι χρήσιμα για την αποκατάσταση ενός φυσιολογικού πληθυσμού βακτηρίων στο έντερο, αν ο πληθυσμός έχει αλλοιωθεί από τα αντιβιοτικά. Φαίνεται σαφές ότι η άσκηση, το στρες, η υγιής σεξουαλική ζωή και ο επαρκής ύπνος επηρεάζουν επίσης την αποτελεσματικότητα της ανοσολογικής απόκρισης.
Μπορείτε να ενισχύσετε το ανοσοποιητικό σας σύστημα με τον ύπνο;
Όταν είμαστε αγχωμένοι, απελευθερώνεται η κορτικοστεροειδής ορμόνη, η οποία μπορεί να καταστείλει την αποτελεσματικότητα του ανοσοποιητικού συστήματος μειώνοντας τον αριθμό των λεμφοκυττάρων.
Η έλλειψη ύπνου έχει επίσης αποδειχθεί ότι επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα – έρευνες δείχνουν ότι κάποιος που κοιμάται πέντε με έξι ώρες τη νύχτα έχει πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο να πάθει κάποιο κρυολόγημα από κάποιον που κοιμάται επτά ώρες.
Ο ύπνος είναι ένας τομέας ενδιαφέροντος στην ανοσολογία. Υπάρχει ένας αυξανόμενος αριθμός εργασιών που εξετάζουν τους κιρκαδιανούς ρυθμούς – το ανοσοποιητικό σύστημα φαίνεται να συντονίζεται με την ώρα της ημέρας. Υπήρξε μια ενδιαφέρουσα μελέτη που έδειχνε ότι αν εμβολιάζεστε το πρωί θα είχατε καλύτερες ανοσολογικές αποκρίσεις από ό,τι αργότερα μέσα στην ημέρα, και υποδηλώνει ότι το ανοσοποιητικό μας σύστημα είναι αυξημένο το πρωί και αρχίζει να εξασθενεί αργότερα.
Ποια είναι τα συμπτώματα της ανοσοανεπάρκειας;
Οι ενδείξεις σοβαρής ανοσοανεπάρκειας μπορεί να περιλαμβάνουν επαναλαμβανόμενες κρίσεις βρογχίτιδας και πνευμονίας, λοιμώξεις αυτιών και ιγμορείων, μηνιγγίτιδα, δερματικές λοιμώξεις, διαταραχές του αίματος και μόλυνση των εσωτερικών οργάνων.
Αυτές οι καταστάσεις μπορούν εύκολα να ελεγχθούν με εξετάσεις αίματος, αλλά οι ενήλικες που παρουσιάζουν επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις μπορεί συχνά να θέτουν δίλημμα στους γενικούς ιατρούς, εάν δεν μπορεί να διαπιστωθεί προφανής ανοσοανεπάρκεια.
Αυτό μπορεί να οφείλεται στους συνήθεις υπόπτους – παράγοντες του τρόπου ζωής, όπως η παχυσαρκία, το κάπνισμα, η έλλειψη άσκησης, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και η κακή διατροφή. Το άσθμα και οι αλλεργίες μπορεί επίσης να αυξήσουν τη συχνότητα των επαναλαμβανόμενων ήπιων λοιμώξεων, αν και δεν υποδηλώνουν υποκείμενη εξασθενημένη ανοσολογική απόκριση.
Μπορεί η ανοσοανεπάρκεια να είναι αποτέλεσμα παρενέργειας των φαρμάκων;
Η φαρμακευτική αγωγή, όπως τα αντι-αυτοάνοσα φάρμακα και η χημειοθεραπεία (κατά τη διάρκεια της θεραπείας του καρκίνου), μπορεί επίσης να επηρεάσει την ανοσία.
Πώς εμφανίζεται η ανοσοανεπάρκεια στα παιδιά;
Τα παιδιά υποφέρουν φυσικά από πιο ήπιες ιογενείς λοιμώξεις από ό,τι οι ενήλικες και η συχνότητα μειώνεται με την ηλικία (αν και στην τρίτη ηλικία το ανοσοποιητικό σύστημα γίνεται λιγότερο αποτελεσματικό).
Στο σχολείο, τα παιδιά θα έχουν περίπου έξι ή επτά ιογενείς λοιμώξεις ανά έτος. Εάν έχουν συχνότερες λοιμώξεις, ιδίως εάν αυτές περιπλέκονται από βακτηριακή λοίμωξη που απαιτεί αντιβιοτικά, θα πρέπει να διερευνηθούν. Και είναι ζωτικής σημασίας τα παιδιά να είναι πλήρως εμβολιασμένα κατά των κοινών ασθενειών.
Είναι επίσης σημαντικό οι ηλικιωμένοι και όσοι μπορεί να έχουν ανοσοκαταστολή να κάνουν το εμβόλιο της γρίπης κάθε χρόνο.
Είναι η ανοσοανεπάρκεια γενετική;
Εάν είστε επιρρεπείς συχνά σε μικρόβια και συνάχι, αλλά όλες οι εξετάσεις αποδεικνύονται φυσιολογικές και ζείτε έναν υγιεινό τρόπο ζωής, μπορεί να φταίνε τα γονίδιά σας. Είναι πολύ δύσκολο να αναλυθεί λεπτομερώς γιατί κάποιοι άνθρωποι αρρωσταίνουν συχνότερα από άλλους, καθώς εμπλέκονται τόσοι πολλοί παράγοντες, αλλά αναμφίβολα το γονιδίωμά μας επηρεάζει την προσαρμοστική ανοσολογική μας απόκριση.
Η κληρονομικότητα παίζει μεγάλο ρόλο στον καθορισμό του τύπου και της ισχύος του ανοσοποιητικού συστήματος. Τα συγκεκριμένα γονίδια που έχει ο κάθε άνθρωπος καθορίζουν πόσο αποτελεσματικά θα αναγνωρίσει κάθε ιό ή βακτήριο, καθώς και τον κίνδυνο αυτοανοσίας και αλλεργικών ασθενειών. Είναι πλέον γνωστό ότι η διαφοροποίηση μεταξύ των ανθρώπων σε αυτά τα γονίδια είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο κάποιοι αρρωσταίνουν με έναν συγκεκριμένο μολυσματικό παράγοντα, ενώ άλλοι όχι.
