Η ενδοοικογενειακή βία είναι ένα διαχρονικό φαινόμενο, το οποίο μπορεί να εμφανιστεί σε κάθε οικογένειά, ανεξάρτητα από το κοινωνικό, οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο των μελών της.
Κατά ένα μεγάλο ποσοστό ασκείται από τον άντρα στη γυναίκα (95% των περιπτώσεων), αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις όπου ο θύτης είναι η γυναίκα. Η βία στην οικογένεια αποτελεί ποινικό αδίκημα, ωστόσο τις περισσότερες φορές αποσιωπάται, συγκαλύπτεται και δεν καταγγέλλεται. Οι μορφές που απαρτίζουν την ενδοοικογενειακή βία είναι τέσσερις. Σπάνια συμβαίνουν ανεξάρτητα η μια από την άλλη. Κατά βάση, συνυπάρχουν. Αυτές είναι:
Η λεκτική βία (υποτιμητικά και υβριστικά λόγια που πληγώνουν και προσβάλουν),
H σωματική βία (με χειρονομίες, χτυπήματα, τραυματισμούς και πρόκληση βλαβών) ,
H οικονομική βία (εκβιασμός, εκμετάλλευση) και τέλος,
H σεξουαλική βία (βιασμός, μη συνεναιτική σεξουαλική δραστηριότητα).
Καταλαβαίνει κανείς εύκολα πως όλο αυτό το συνοθήλευμα μορφών βίας, έχει τραγικές συνέπειες, μακροπρόθεσμες και άκρως καταστροφικές για το θύμα, το άτομο δηλαδή που υφίσταται την βία. 1 στις 5 γυναίκες κακοποιείται από τον σύντροφό της, σε βαθμό που κινδυνεύει σωματικά και ψυχικά.
Οι γυναίκες που κακοποιούνται και λέω γυναίκες, γιατί εκείνες είναι τα συνηθέστερα θύματα ενδοοικογενειακής βίας, φαίνεται να εμφανίζουν κάποια κοινά ψυχολογικά χαρακτηριστικά, όπως η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η έλλειψη αυτοπεποίθησης, η παθητική στάση απέναντι στην κατάσταση που βιώνουν και η “ανοχή” στο να υπομένουν τον πόνο και τις προσβολές. Επίσης, νιώθουν ενοχές για όλο αυτό που τούς συμβαίνει, προσπαθώντας να πείσουν τον εαυτό τους πως εκείνες προκαλούν τον θυμό του συντρόφου τους και επομένως, αξίζουν μια τέτοια βίαιη συμπεριφορά.
Όχι, καμιά γυναίκα, καμία όμως, δεν αξίζει την κακοποίηση, την σωματική βία, τον ψυχολογικό πόλεμο, τον εξευτελισμό. Καμία γυναίκα δεν αποτελεί αντικείμενο ή παιχνίδι στα χέρια ενός άντρα. Το σώμα και η ψυχή μιας γυναίκας που έχει πέσει θύμα ξυλοδαρμού από τον ίδιο της τον άντρα, είναι φάροι σε άγονη γραμμή, χτυπημένοι από κύματα, διαβρωμένοι, ετοιμόρροποι. Η βία γεννά σε αυτές κατάθλιψη, τις οδηγεί στην απομόνωσηκαι φέρνει στην επιφάνεια αυτοκτονικές τάσεις. Διπλά παράδοξο όλο αυτό, αφού ασκείται από τον σύντροφο που η γυναίκα επέλεξε, σε έναν χώρο που κανονικά υπάρχει για να τής προσφέρει ασφάλεια, το σπίτι της.
Η ενδοοικογενειακή βία ξεκινά αργά, σιωπηλά, σταδιακά, ύπουλα. Κτητικότητα, ζήλια, υπερπροστατευτικότητα, διεκδικητικότητα, υπερβολική εκδήλωση αγάπης, παράλογες σκηνές ελέγχου και θυμού είναι τα πρώτα σημάδια. Ο θύτης, γίνεται τόσο φορτικός, που αποζητά την αποκλειστικότητα της συντρόφου του, δίνει την εντύπωση ότι θέλει να είναι συνέχεια μαζί της και ζηλεύει όταν εκείνη είναι έξω μόνη ή με φίλους. Η γυναίκα, όμως, αυτήν την αποπνικτική, πολλές φορές, συμπεριφορά, την ερμηνεύει ως υπερβολική αγάπη και ενδιαφέρον. Έτσι, όσο ο κύκλος προστασίας και διεκδίκησής της στενεύει, τόσο εκείνη απομακρύνεται από φίλους, συναδέλφους ή μέλη της οικογένειάς της.
Κατά κανόνα, το πρώτο επεισόδιο βίας από τον σύντροφο, είτε λόγω ζήλιας του, είτε λόγω κατάχρησης αλκοόλ και διαφόρων άλλων ουσιών, προκαλεί στη γυναίκα φόβο και έκπληξη. Η απολογία, τα αμέτρητα “Συγνώμη” και το “Δεν θα ξαναγίνει, σου τ’ορκίζομαι” είναι τα τσιρότα που μπαίνουν πρόχειρα πάνω σε μια πληγή, που μόλις άνοιξε κι αιμορραγεί. Αυτό το πρώτο περιστατικό, θα αποδοθεί σε μια τυχαία και αδικαιολόγητη έκρηξη, σε έναν ανεξέλεγκτο θυμό, ίσως λόγω οικονομικών ή επαγγελματικών προβλημάτων ή, ακόμα, στην μεγάλη αγάπη που τρέφει ο άντρας για την γυναίκα του. Η αληθινή αγάπη, όμως, δεν πονάει. Δεν ανοίγει πληγές, δεν φέρνει δάκρυα που καίνε τα μάτια, δεν αφήνει σημάδια. Η αληθινή αγάπη είναι ήλιος, είναι ένα αυτόφωτο ουράνιο σώμα, που δίνει ζωή και ξυπνάει κάθε αίσθηση με τη ζεστασιά του.
Όσο η ενδοοικογενειακή βία συνεχίζεται, άλλοτε με υβριστικούς και υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς κι άλλοτε με πράξεις βίας, η σχέση γίνεται πιο παγιδευτική, η κατάσταση ξεφεύγει από την απλή παρόρμηση και πλέον, σαν ένα μοτίβο, με την παραμικρή αφορμή επαναλαμβάνεται. Κάθε φορά και πιο σκληροπυρηνικά. Το σπίτι, όμως, δεν είναι αρένα και το γυναικείο σώμα δεν είναι σάκος του μποξ. Το σπίτι πρέπει να είναι ένα παλάτι, όπου θα βασιλεύει η ασφάλεια και η ηρεμία.
“Αν φύγεις, αν μιλήσεις, θα σε σκοτώσω”. Αυτή είναι η απάντηση σε όσους αναρωτιούνται γιατί, μια κακοποιημένη, χτυπημένη, εγκλωβισμένη γυναίκα, δεν ανοίγει την πόρτα να τρέξει και να σωθεί.
Η διαφυγή φαντάζει τόσο ακατόρθωτη, η συναισθηματική εξάρτηση είναι τόσο παγιωμένη και ο φόβος της απουσίας σε οικονομική και ψυχολογική υποστήριξη τόσο έντονος, που καθηλώνει, στην κυριολεξία, αυτές τις γυναίκες στο σπίτι-κολαστήριο. Η ταπείνωση που νιώθουν τις εμποδίζει να μιλήσουν. Η ντροπή που κουβαλούν τις κρατά από το να φωνάξουν δυνατά για βοήθεια. Ο εξευτελισμός που βιώνουν τις φυλακίζει για καιρό, αβοήθητες και ανυπεράσπιστες. Όμως, ακόμα και ο πιο στυγερός εγκληματίας δικαιούται νομική εκπροσώπηση. Αυτές οι γυναίκες – θύματα, όχι; Ξέρετε πόσες κακοποιημένες γυναίκες γύρισαν στο πατρικό τους σπίτι και βρήκαν πλάτες γυρισμένες; Ξέρετε πόσες γυναίκες με μελανιές στο σώμα και πληγές ματωμένες,χτύπησαν την πόρτα ενός γνωστού και εκείνος από φόβο να μην μπλέξει, τις είπε να μείνουν για τα παιδιά τους;
Το μακιγιάζ έχει την δυνατότητα να καλύψει μώλωπες και εκδορές. Στην ψυχή, στο μυαλό και στην καρδιά, τι πρέπει να βάλουν αυτές οι γυναίκες για να κρύψουν τα σημάδια;
Αν εσύ που διαβάζεις τώρα αυτά τα λόγια, γνωρίζεις ή είσαι μάρτυρας σε περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας, μίλα και μη φοβάσαι. Ακόμα και ανώνυμα, μπορείς να το καταγγείλεις και να σώσεις μια γυναίκα, μια ανθρώπινη ψυχή, που έχει γίνει βίωμά της το ξύλο, οι βρισιές, οι βιασμοί. Να σώσεις μια γυναίκα από την κατάθλιψη, τον τραυματισμό, την αυτοκτονία. Τηλεφώνησε στο 15900. Μην το αποσιωπάς, μην γίνεσαι συνένοχος στο έγκλημα αυτό.
Αν είσαι γυναίκα και υφίστασαι οποιαδήποτε μορφή βίας από τον σύζυγο ή τον σύντροφό σου, μην περιμένεις ούτε μια μέρα ακόμα. Έχεις κάνει ήδη αρκετή υπομονή. Βάλε ένα τέλος στη βία που υφίστασαι, μέσα στο ίδιο σου το σπίτι. Στο 15900, υπάρχουν ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί, μέρα και νύχτα, 365 μέρες τον χρόνο, για να σε βοηθήσουν ώστε να βγεις από αυτόν τον εφιάλτη, να σε στηρίξουν προκειμένου να κάνεις μια νέα αρχή, μακριά από τη βία. Μην καταδικάζεις τον εαυτό σου ή τα παιδιά σου σε μια τόσο τοξική και απάνθρωπη ζωή. Δεν σου αξίζει. Δεν σάς αξίζει. Εκεί έξω, υπάρχει κάτι καλύτερο για σένα, κάτι ομορφότερο, φρέσκο και αισιόδοξο, που λέγεται αύριο και μπορεί να αλλάξει. Το χθες δεν θα το ξεχάσεις εύκολα, μπορεί και ποτέ. Μα θα είσαι πιο δυνατή, πιο σίγουρη, με αυτοπεποίθηση και θάρρος, να διεκδικήσεις ό,τι ακριβώς σου αναλογεί: την ασφάλεια, την σωματική σου ακεραιότητα και την ψυχική σου ηρεμία. Θα γίνεις παράδειγμα σε άλλες γυναίκες που ζουν ό,τι πέρασες και μ’ αυτόν τον τρόπο, θα φτιαχτεί μια αλυσίδα υποστήριξης, ώστε η ενδοοικογενειακή βία να συρρικνωθεί. Άλλαξε το σενάριο της ζωής σου, γιατί πέρα από τις δραματικές ταινίες, υπάρχουν και οι άλλες, που στο τέλος τους, όλα φτιάχνουν, όλα παίρνουν τον δρόμο τους και καθένας ό,τι του αξίζει.
Κι αν εσύ που κακοποιείσαι δυσκολεύεσαι να τηλεφωνήσεις, με τον φόβο να γίνεις αντιληπτή, βρες ένα έμπιστο άτομο και κάνε με το χέρι σου την παγκοσμίως αναγνωρισμένη χειρονομία για να δείξεις ό,τι κι εσύ είσαι θύμα ενδοοικογενειακής βίας. Στρέψε την παλάμη σου προς τον άλλον, δίπλωσε εσωτερικά τον αντίχειρά σου και κλείσε την μπουνιά σου. Αυτό είναι το σήμα σου στο να αναζητήσει κάποιος άλλος βοήθεια για εσένα.
Σε εσένα, άντρα – θύτη, δεν έχω να πω πολλά. Μόνον ό,τι, αφού η φύση σε προίκησε με σωματική δύναμη, χρησιμοποίησέ τη για να αγκαλιάζεις σφιχτά τη γυναίκα σου. Γίνε σύζυγος και όχι τέρας. Γίνε πατέρας κι όχι πα-τέρας. Φρόντισε το χέρι σου να σηκώνεται μόνο για να χαϊδέψεις, η φωνή σου να υψώνεται μόνο για να λες “Σ’αγαπώ” και τα μάτια σου να αγριεύουν μόνον όταν κάποιος απειλεί την γαλήνη του σπιτιού σας. Κι αν θες τη γυναίκα σου άγγελο στο πλάι σου, φτιάξε της έναν παράδεισο.
Οι άγγελοι δεν ζουν στην κόλαση.
Ένα κείμενο της Βάσιας Κούκη
