Ο φίκος ελάστικα είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά και δημοφιλή καλλωπιστικά φυτά σε όλο τον κόσμο που εντυπωσιάζει με τα μεγάλα οβάλ δερματώδη και γυαλιστερά φύλλα του. Ονομάζεται επίσης ελαστικοφόρος φίκος (Ficus elastica), αλλά και καουτσουκόδεντρο (Rubber tree) καθώς από τον κορμό και τα κλαδιά του βγαίνει γαλακτώδες υγρό από το οποίο παράγεται το γνωστό ελαστικό προϊόν καουτσούκ.
Συναντάμε τον φίκο ελάστικα συνήθως ως φυτό εσωτερικού χώρου να διακοσμεί σαλόνια σπιτιών, γραφεία και εισόδους κατοικιών, φτάνοντας σε ύψος 1-2 μέτρων.
Σε νότιες ζεστές περιοχές της χώρας μας, ο φίκος ελάστικα φυτεύεται και σε εξωτερικό χώρο, σε κήπους, πλατείες και πάρκα, όπου εμφανίζει έντονη ανάπτυξη και γίνεται ένα ψηλό δέντρο. Στις τροπικές περιοχές της νοτιανατολικής Ασίας απ’ όπου κατάγεται, το ύψος του φίκου ελάστικα μπορεί να ξεπεράσει τα 30 μέτρα.
Δύο ακόμα πολύ γνωστά είδη φίκου είναι ο φίκος μπέντζαμιν και ο φίκος λυράτα με τα οποία συγγενεύει ο φίκος ελάστικα, όπως επίσης με τη μουριά και τη συκιά.
Ας δούμε αναλυτικά τις πιο γνωστές ποικιλίες φίκου ελάστικα για να φυτέψουμε, μαζί με χρήσιμες συμβουλές για την φροντίδα του ώστε να απολαμβάνουμε ζωηρή ανάπτυξη και πλούσιο φύλλωμα στο σπίτι, το γραφείο, στο μπαλκόνι και τον κήπο μας.
1. Ποιες είναι οι πιο γνωστές ποικιλίες φίκου ελάστικα;
Υπάρχουν πολλές ποικιλίες φίκου ελάστικα με εντυπωσιακό φύλλωμα και διαφορετικούς χρωματικούς συνδυασμούς από πράσινο, ροζ, κόκκινο και κρεμ για να επιλέξουμε.
Οι πιο δημοφιλείς ποικιλίες φίκου ελάστικα είναι οι εξής: Ficus elastica ‘Robusta’: Κλασική ποικιλία φίκου ελάστικα με μεγάλα καταπράσινα φύλλα, πολύ ανθεκτική, φτάνει σε ύψος 1,5- 2 μέτρων όταν φυτευτεί σε γλάστρα και ανταποκρίνεται σε συνθήκες χαμηλής υγρασίας.
Ficus elastica ‘Tricolor’: Ποικιλία φίκου ελάστικα που ξεχωρίζει για τα παχιά δερματώδη φύλλα του, που δίνουν ένα εντυπωσιακό συνδυασμό πράσινου, ροζ και κρεμ χρώματος.
Ficus elastica ‘Decora’: Δημοφιλής ποικιλία φίκου ελάστικα, δημοφιλής για φύτευση σε χαμηλά καλάθια λόγω της χαμηλής ανάπτυξης μέχρι μισό μέτρο και των γυαλιστερών σκουροπράσινων φύλλων.
Ficus elastica ‘Burgundy’: Εντυπωσιακή ποικιλία φίκου ελάστικα που ξεχωρίζει για τα σκουροπράσινα, σχεδόν μαύρου χρώματος φύλλα που αναπτύσσονται πάνω σε κόκκινους βλαστούς.
Ficus elastica ‘Red ruby’: Ιδιαίτερη ποικιλία φίκου ελάστικα που γοητεύει με τα σκουροπράσινα φύλλα του που περιέχουν κόκκινες, πορφυρές και άσπρες αποχρώσεις ενώ τα νεαρά φύλλα του έχουν αρχικά μία ροζ-κόκκινη απόχρωση.
2. Σε τι συνθήκες αναπτύσσεται καλύτερα ο φίκος ελάστικα;
Ως τροπικό φυτό, ο φίκος ελάστικα ευδοκιμεί σε περιοχές με ζεστό κλίμα, σε ηλιόλουστες ή ημισκιερές θέσεις, σχετικά προφυλαγμένες από τους έντονους ανέμους και ειδικά τους βοριάδες, καθώς είναι ευαίσθητος στην παγωνιά του χειμώνα.
Σε εσωτερικούς χώρους, τοποθετούμε τον φίκο ελάστικα σε φωτεινό σημείο που δεν έρχεται σε άμεση επαφή με τις ηλιακές ακτίνες, ενώ παράλληλα αποφεύγουμε να τον έχουμε κοντά σε θερμαντικά σώματα ή σε δωμάτια με αφυγραντήρες.
Για φυτά φίκου ελάστικα σε γλάστρα που έχουμε σε εξωτερικό χώρο, επιλέγουμε μπαλκόνι με νότιο ή δυτικό προσανατολισμό και τοποθετούμε τη γλάστρα σε προφυλαγμένα σημεία. Η πιο κατάλληλη εποχή για να μεταφυτεύσουμε το φίκο ελάστικα είναι μέσα στην άνοιξη ή μέσα στο φθινόπωρο.
Είναι σημαντικό να υποστυλώνουμε το νεαρό φυτό με έναν πάσσαλο στήριξης για να αναπτύξει ίσιο κορμό καθώς θα μεγαλώνει.
3. Πώς φυτεύουμε τον φίκο ελάστικα σε γλάστρα;
Ο φίκος ελάστικα αναπτύσσεται γρήγορα. Για να έχει καλή ισορροπία και σταθερότητα το φυτό, επιλέγουμε γλάστρες σχετικά μεγάλες, διαμέτρου και ύψους 30 εκατοστών. Η γλάστρα είναι απαραίτητο να διαθέτει τρύπες για να απομακρύνεται το νερό που περισσεύει κατά το πότισμα, ενώ συμπληρωματικά τοποθετούμε μία στρώση χαλικιών στην βάση της γλάστρας για καλύτερη αποστράγγιση.
Γεμίζουμε τη γλάστρα με ειδικό φυτόχωμα για φυτά εσωτερικού χώρου που περιέχει περλίτη και ελαφρόπετρα για να εξασφαλίσουμε καλύτερη ανάπτυξη και αερισμό της ρίζας του φυτού.
4. Πόσο συχνά χρειάζεται πότισμα ο φίκος ελάστικα;
Ο φίκος ελάστικα είναι ανθεκτικός όταν τον ποτίζουμε λιγότερο απ’ όσο χρειάζεται, ωστόσο δυσκολεύεται με το υπερβολικό πότισμα που μπορεί να του δημιουργήσει προβλήματα στα φύλλα.
Για φυτά φίκου που έχουμε σε εξωτερικό χώρο, στον κήπο, στο μπαλκόνι και τη βεράντα, ενδεικτικά ποτίζουμε μία φορά κάθε 10 μέρες την περίοδο της άνοιξης και του φθινοπώρου και συχνότερα την περίοδο του καλοκαιριού με τις υψηλές θερμοκρασίες. Για φυτά που έχουμε μέσα στο σπίτι, ποτίζουμε συνήθως μία φορά την εβδομάδα και μειώνουμε το πότισμα την περίοδο του χειμώνα. Πριν ποτίσουμε, ελέγχουμε ότι το χώμα στα πρώτα 4-5 εκατοστά από την επιφάνεια της γλάστρας έχει στεγνώσει.
Αν είναι ακόμα υγρό, δεν ποτίζουμε.
5. Τι λίπασμα βάζουμε στον φίκο ελάστικα για πλούσια βλάστηση;
Για να έχει ζωηρή βλάστηση και πράσινο φύλλωμα ο φίκος ελάστικα χρειάζεται τακτική λίπανση. Σε φίκους ελάστικα που έχουμε φυτέψει στον κήπο μας, προσθέτουμε πλήρες κοκκώδες λίπασμα στις αρχές της άνοιξης και επαναλαμβάνουμε στις αρχές του καλοκαιριού και στις αρχές του φθινοπώρου. Ο φίκος ελάστικα που διατηρείται σε γλάστρα, χρειάζεται πιο τακτική λίπανση.
Σε αυτή την περίπτωση, προσθέτουμε υγρό λίπασμα για πράσινα φυτά, μία φορά το μήνα από τις αρχές του τέλη φθινοπώρου.
6. Ποιες ασθένειες και ποια έντομα προσβάλλουν τον φίκο ελάστικα;
Για την αντιμετώπιση διαφόρων εντόμων που προσβάλλουν το φύλλωμα του φίκου ελάστικα, όπως η ψώρα (κοκκοειδή), η βαμβακάδα (ψευδόκοκκος), ο αλευρώδης και ο θρίπας, ψεκάζουμε με βιολογικά εντομοκτόνα που προμηθευόμαστε από γεωπονικά καταστήματα όπως ο θερινός πολτός, η φυσική πυρεθρίνη και τα άλατα καλίου.
Για τον φίκο ελάστικα που έχουμε μέσα στο σπίτι μας, μπορούμε να ψεκάζουμε προληπτικά μία φορά το μήνα με σπιτικό σκεύασμα που φτιάχνουμε διαλύοντας μία κουταλιά της σούπας τριμμένο πράσινο σαπούνι και μία κουταλιά του γλυκού οινόπνευμα σε ένα λίτρο νερό.
7. Τι άλλη φροντίδα χρειάζεται ο φίκος ελάστικα σε γλάστρα;
Για φυτά του φίκου ελάστικα που έχουμε σε γλάστρα, είναι σημαντικό να καθαρίζουμε με ένα βρεγμένο πανί τα φύλλα του τουλάχιστον μία φορά το μήνα για να απομακρύνουμε τη σκόνη και να διατηρούμε καθαρό και γυαλιστερό το φύλλωμα του.
O φίκος ελάστικα χρειάζεται αρκετή σχετική υγρασία σε εσωτερικό χώρο, καθώς σε ξηρό περιβάλλον μπορεί να παρουσιάσει ξηράνσεις στις άκρες των φύλλων. Κατά τη ζεστή περίοδο του καλοκαιριού, είναι σημαντικό κάθε 1-2 μέρες να ψεκάζουμε το φύλλωμα του με νερό χρησιμοποιώντας ένα ψεκαστηράκι.
8. Γιατί πέφτουν τα φύλλα του φίκου ελάστικα;
Ένα πολύ συνηθισμένο πρόβλημα στη φροντίδα του φίκου ελάστικα είναι το υπερβολικό πότισμα που αποτελεί τη βασική αιτία για την πτώση των φύλλων. Επιπλέον, την περίοδο του χειμώνα, η πτώση της θερμοκρασίας σε συνδυασμό με τη χρήση θέρμανσης ή αφυγραντήρα που μειώνουν τα επίπεδα υγρασίας μέσα στο σπίτι, μπορεί να προκαλέσουν πτώση των φύλλων του φίκου ελάστικα.
Ο φίκος ελάστικα ρίχνει τα φύλλα του και όταν μεταφέρουμε τον μεταφέρουμε από ένα σημείο με πλούσιο φωτισμό σε ένα πιο σκιερό, κάτι που κάνουμε συνηθώς για προστασία ωστόσο μπορεί να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα.
9. Γιατί εμφανίζονται μαύρες κηλίδες στα φύλλα του φίκου ελάστικα;
Το υπερβολικό πότισμα ή η κακή αποστράγγιση της γλάστρας του φίκου ελάστικα μπορεί να προκαλέσει μαύρες ή καφέ κηλίδες στο φύλλωμα λόγω αυξημένης υγρασίας και προσβολής από μυκητολογική ασθένεια.
Ανάλογα συμπτώματα μαυρίσματος στα φύλλα παρουσιάζονται και όταν ο φίκος ελάστικα σε γλάστρα έρχεται σε άμεση επαφή με την ηλιακή ακτινοβολία και ιδιαίτερα τις μεσημεριανές ώρες του καλοκαιριού.
10. Πότε και πώς κλαδεύουμε τον φίκο ελάστικα;
Η πιο κατάλληλη εποχή για να κλαδέψουμε τον φίκο ελάστικα είναι μέσα στην άνοιξη. Με το κλάδεμα χαμηλώνουμε το ύψος του φυτού κόβοντας τους βλαστούς που φεύγουν ψηλά αλλά και τους πλευρικούς βλαστούς ώστε το φυτό να αποκτήσει χαμηλότερο ύψος και πιο συμπαγές σχήμα.
11. Ποιοι είναι οι τρόποι πολλαπλασιασμού του φίκου ελάστικα;
Μπορούμε εύκολα και οικονομικά να δημιουργήσουμε τα δικά μας φυτά φίκου ελάστικα με δύο τρόπους, κάνοντας: α) πολλαπλασιασμό με μοσχεύματα και β) πολλαπλασιασμό με εναέριες καταβολάδες. α) Πολλαπλασιασμός φίκου ελάστικα με μοσχεύματα: Κόβουμε βλαστούς μήκους 15-20 εκατοστών την περίοδο της άνοιξης και τους φυτεύουμε σε γλαστράκια φυτωρίου.
Γεμίζουμε τις γλάστρες με μείγμα τύρφης, άμμου και περλίτη, σε αναλογία 1:1:1 και βάζουμε ορμόνη ριζοβολίας στην τομή της βάσης του μοσχεύματος.
β) Πολλαπλασιασμός με εναέριες καταβολάδες: Παίρνουμε ένα πλευρικό βλαστό του φίκου, απομακρύνουμε τα φύλλα από τη μέση του βλαστού και κάνουμε μία μικρή τομή στη μέση του βλαστού, την οποία καλύπτουμε με μία σακούλα που περιέχει τύρφη και άμμο σε αναλογία 2:1. Μετά από 2-3 μήνες, ο βλαστός μέσα στη σακούλα θα βγάλει ρίζες και μπορούμε να τον αποκόψουμε δημιουργώντας ένα καινούριο φυτό.
12. Κι ένα μυστικό για τον φίκο ελάστικα
Αν και το κλίμα της χώρας μας δε βοηθάει τον φίκο ελάστικα να ανθίσει, στο φυσικό του περιβάλλον σχηματίζει μικρά κίτρινα λουλούδια που καταλήγουν σε χαρακτηριστικούς στρογγυλούς καρπούς που θυμίζουν σύκο αλλά δεν τρώγονται.
