Πολλοί, λανθασμένα πιστεύουν πως τα οπωροφόρα δένδρα προκύπτουν από τον αντίστοιχο σπόρο. Στην πραγματικότητα, εάν κάποιος συλλέξει σπόρους από τους παραγόμενους καρπούς ενός δένδρου και στη συνέχεια τους φυτέψει, τότε τα νέα δένδρα που θα προκύψουν θα είναι ένα υβρίδιο δύο φυτών.
Το νέο φυτό που θα προκύψει δε θα είναι ακριβώς το ίδιο φυτό με το αρχικό. Αυτό συμβαίνει διότι τα περισσότερα οπωροφόρα δέντρα απαιτούν διασταυρούμενη επικονίαση για να παράγουν τους καρπούς τους. Αυτό σημαίνει ότι οι σπόροι μιας ποικιλίας θα είναι ο γενετικός συνδυασμός μεταξύ της καλλιεργούμενης ποικιλίας και της ποικιλίας που έδωσε τη γύρη της για τη γονιμοποίηση των ανθέων. Ως εκ τούτου, όλα τα οπωροφόρα θα πρέπει να πολλαπλασιάζονται αγενώς με τον εμβολιασμό ή με το γνωστό σε όλους μας μπόλιασμα.
1. Σε ποιά δένδρα εφαρμόζω τον εμβολιασμό;
Κατάλληλα δένδρα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για εμβολιασμό είναι δένδρα ζωηρά, κάτω των 5 ετών. Τα δένδρα τα οποία θα χρησιμοποιηθούν ως υποκείμενα ή ως τα δένδρα όπου θα εγκατασταθεί το εμβόλιο θα πρέπει να είναι υγιή και όσο το δυνατό πιο ανθεκτικά σε ασθένειες. Σε αυτήν την περίπτωση δε μας ενδιαφέρει η ποιότητα των καρπών που παράγονται αλλά σίγουρα μας ενδιαφέρουν τα χαρακτηριστικά του δένδρου, το οποίο θα πρέπει να είναι αρκετά ψηλό ώστε να υπάρχει μία απόσταση περίπου 30-60 cm μεταξύ κορμού και μοσχεύματος.
2. Ποιό είναι το κατάλληλο εμβόλιο;
Κατάλληλα εμβόλια είναι τα τμήματα του ξύλου με 3-4 οφθαλμούς. Ο χειμώνας είναι η καλύτερη εποχή για τη συλλογή των εμβολίων. Μετά τη συλλογή τους αυτά θα πρέπει να αποθηκεύονται στο ψυγείο (όχι στην κατάψυξη) με τυλιγμένα τα κομμένα άκρα τους με μία νωπή πετσέτα και όλο το εμβόλιο μέσα σε μία πλαστική σακούλα. Η μέγιστη χρονική διάρκεια της αποθήκευσής τους είναι 3-4 μήνες.
3. Συμβατότητα εμβολίου-υποκειμένου
Επίσης είναι πολύ σημαντικό να τοποθετούνται ταμπέλες με το όνομα του είδους του δένδρου από το οποίο προέρχεται το εμβόλιο από τη στιγμή που το εμβόλιο και το υποκείμενο θα πρέπει να ανήκουν στο ίδιο είδος ή και σπανιότερα στην ίδια οικογένεια. (Μπορώ να εμβολιάσω πορτοκαλιά σε πορτοκαλιά ή σε άλλο εσπεριδοειδές αλλά όχι πορτοκαλιά σε μηλιά!)
4. Πότε πραγματοποιούνται οι εμβολιασμοί;
Η καλύτερη εποχή για την πραγματοποίηση των εμβολιασμών είναι η άνοιξη, μόλις οι οφθαλμοί ξεκινάνε να ανοίγουν. Ο εμβολιασμός μπορεί να γίνει μέχρι και την περίοδο της άνθησης. Στην περίπτωση όμως κάποιων εγκεντρισμών, αυτοί πραγματοποιούνται κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου.
5. Χειρισμοί κατά τον εμβολιασμό
Όλοι οι εμβολιασμοί από τη στιγμή που πραγματοποιηθούν, θα πρέπει να καλυφθούν το γρηγορότερο δυνατό. Η κάλυψη γίνεται με μονωτική ταινία ή αλοιφές εμβολιασμού και όσοι εμβολιασμοί επιτυχώς ολοκληρωθούν και αντέξουν έως και το καλοκαίρι, τότε η ταινία αφαιρείται αφού δε χρειάζεται πλέον.
6. Ποιά εργαλεία-εξοπλισμό χρειάζομαι για τον εμβολιασμό;
• Μαχαίρι εμβολιασμού
• Πριόνι
• Ψαλίδι κλαδέματος
• Εμβόλια σε λήθαργο
• Μονωτική ταινία
• Σφυρί
7. Μέθοδοι εμβολιασμού:
α) Ενοφθαλμισμός κατά τον οποίο χρησιμοποιείται ως εμβόλιο ένας οφθαλμός και όχι ένα κομμάτι βλαστού.
Είδη ενοφθαλμισμού είναι:
– Ασπιδωτός ή Ενοφθαλμισμός «Τ», που είναι ο πιο κοινός εμβολιασμός όπου το εμβόλιο αποτελείται από τεμάχιο φλοιού με έναν οφθαλμό και αφορά στα οπωροφόρα δένδρα γενικά.
– Ενοφθαλμισμός πλακίτης, όπου το εμβόλιο έχει σχήμα ορθογώνιο και αποτελείται από παραπάνω του ενός οφθαλμούς και εφαρμόζεται κυρίως στην ελιά και στην καρυδιά
– Επικαθήμενο ασπίδιο (Chip Budding), είναι η αφαίρεση φλοιού από το υποκείμενο με λίγο ξύλο και δημιουργία εγκοπής στο κάτω μέρος και αφαίρεση στη συνέχεια αντίστοιχου τεμαχίου από τον εμβολιοφόρο βλαστό με έναν οφθαλμό.
β) Εγκεντρισμός κατά τον οποίο χρησιμοποιείται ολόκληρο κομμάτι βλαστού ως εμβόλιο.
Είδη εγκεντρισμού είναι:
– Αγγλικός ή Επιτραπέζιος όπου το εμβόλιο και το υποκείμενο έχουν το ίδιο πάχος (6-12 mm) ώστε να έχουμε την τέλεια επαφή των καμβίων τους. Και στα δύο εφαρμόζουμε τομή ίδιας γωνίας αλλά με αντίθετη κατεύθυνση ώστε να δημιουργηθούν δύο γλωσσίδια τα οποία έρχονται σε επαφή και δένονται με πλαστική ταινία. Αυτός ο εμβολιασμός εφαρμόζεται κυρίως σε φυλλοβόλα δένδρα και στο αμπέλι.
– Εγκεντρισμός με απλή σχισμή κατά τον οποίο το υποκείμενο ξελακώνεται σε βάθος 5-10 εκ., καθαρίζεται και γίνεται μία σχισμή στην επιφάνειά του όπου στη συνέχεια τοποθετούνται δύο εμβόλια (κεντράδια) με δύο οφθαλμούς τα οποία δένονται και σκεπάζονται προσεκτικά με ψιλοχωματισμένο έδαφος. Αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται κυρίως στο αμπέλι.
– Υπόφλοιος εγκεντρισμός ή Στεφανίτης: πραγματοποιείται κυρίως την άνοιξη όταν οι χυμοί των δένδρων κυκλοφορούν έντονα και ο φλοιός ξεκολλά εύκολα. Τα εμβόλια (κεντράδια) τα οποία θα πρέπει να έχουν κοιμώμενους οφθαλμούς, τοποθετούνται μεταξύ φλοιού και ξύλου, στη συνέχεια δένονται με σπάγκο και μονωτική ταινία. Αυτό το είδος εμβολιασμού βρίσκει εφαρμογή σε καρποφόρα δένδρα για αλλαγή ποικιλίας.
γ) Σκελετοεμβολιασμοί είναι οι εμβολιασμοί (ενοφθαλμισμοί ή εγκεντρισμοί) οι οποίοι εφαρμόζονται για αλλαγή ποικιλίας σε δένδρα μέσης ηλικίας.
Οι εμβολιασμοί σε αυτήν την περίπτωση γίνονται στους βραχίονες και βλαστούς του δένδρου αλλά πρόκειται για μία σχετικά απαρχαιωμένη μέθοδο.
