Ημικρανία

Η ημικρανία μπορεί να προκαλέσει βαριά σφύζουσα ή παλλόμενη κεφαλαλγία γενικευμένη ή πλαγιωμένη στη μια πλευρά της κεφαλής. Συχνά συνοδεύεται από ναυτία, εμέτους και μεγάλη ευαισθησία στο φως και στον ήχο.

Τα ημικρανικά επεισόδια μπορεί να προκαλέσουν δυνατό πόνο για ώρες έως ημέρες και μπορούν να έχουν τέτοια ένταση ώστε να προκαλούν αναπηρία.

Προειδοποιητικά συμπτώματα γνωστά ως αύρα μπορεί να εμφανιστούν πριν από τον πονοκέφαλο. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν εκλάμψεις φωτός, τμηματικά σκοτώματα (τυφλά σημεία), σχηματοποιημένες ψευδαισθήσεις, τσιμπήματα, παραισθησίες ή μουδιάσματα στο πρόσωπο, στο άνω ή κάτω άκρο.

Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη κάποιων μορφών ημικρανίας και στην τροποποίηση της έντασής της. Τα σωστά φάρμακα σε συνδυασμό με θεραπείες αυτοβοήθειας και αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά.

Αιτίες

Παρόλο που οι αιτίες της ημικρανίας δεν είναι πλήρως κατανοητές, φαίνεται να παίζουν ρόλο γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες.

Οι ημικρανίες μπορεί να οφείλονται σε αλλαγές στο στέλεχος και στη διαδραστικότητά του με το τρίδυμο νεύρο που αποτελεί κεντρική οδό του πόνου του προσώπου. Διαταραχές στην ισορροπία χημικών ουσιών του εγκεφάλου συμπεριλαμβανομένης της σεροτονίνης φαίνεται να παίζουν επίσης κάποιο ρόλο.

Τα επίπεδα της σεροτονίνης πέφτουν κατά τη διάρκεια των ημικρανικών κρίσεων. Αυτό πιθανόν προκαλεί την έκκριση από το τρίδυμο νεύρο ορισμένων ουσιών, των νευροπεπτιδίων, τα οποία μεταφέρονται στις εξωτερικές μεμβράνες του εγκεφάλου, τις μήνιγγες. Το αποτέλεσμα είναι πόνος ημικρανίας.

Συμπτώματα

Η ημικρανία ξεκινά στην παιδική ηλικία, στην εφηβεία ή στη νεαρή ενήλικη ζωή. Ακολουθεί συνήθως τέσσερα στάδια, αν και δεν είναι απαραίτητο να περάσει ο ασθενής και από τα τέσσερα: πρόδρομο στάδιο, αύρα, κεφαλαλγία, στάδιο αποδρομής.

Πρόδρομο στάδιο

Μία ή δύο μέρες πριν την ημικρανία μπορεί να παρατηρήσει ο ασθενής μικρές αλλαγές που προειδοποιούν για την επερχόμενη ημικρανία:

• Δυσκοιλιότητα
• Αλλαγές διάθεσης
• Αύξηση όρεξης
• Δυσκαμψία αυχένα
• Αυξημένη δίψα και διούρηση
• Συχνό χασμουρητό 

Αύρα

Η αύρα μπορεί να εμφανιστεί πριν ή κατά τη διάρκεια της ημικρανίας. Οι περισσότεροι ασθενείς δεν παρουσιάζουν αύρα. 

Οι αύρες είναι συμπτώματα του νευρικού συστήματος. Συνήθως είναι διαταραχές όρασης. Κάποιες φορές μπορεί να είναι διαταραχές αίσθησης, κίνησης ή ομιλίας. Καθένα από αυτά τα συμπτώματα ξεκινά συνήθως σταδιακά, επιδεινώνεται προοδευτικά και μπορεί να κρατήσει από 20 έως 60 λεπτά.

Στάδιο κεφαλαλγίας

Η κεφαλαλγία κρατά από 4 έως 72 ώρες χωρίς θεραπεία. Η συχνότητα των κρίσεων διαφέρει από άτομο σε άτομο. Μπορεί να είναι σπάνιες ή να λαμβάνουν χώρα αρκετές φορές το μήνα. Κατά τη διάρκεια της κρίσης μπορεί να αισθανθεί ο ασθενής τα ακόλουθα:

• Πόνο στη μια ή και στις δύο μεριές της κεφαλής
• Κεφαλαλγία σφύζουσα ή πάλλουσα
• Ευαισθησία στο φως, στους ήχους και μερικές φορές στις μυρωδιές και στην αφή
• Ναυτία, εμέτους
• Διαταραχές όρασης 

Στάδιο αποδρομής

Το τελικό στάδιο, γνωστό και ως στάδιο αποδρομής, εμφανίζεται μετά την κρίση της ημικρανίας. Οι ασθενείς αισθάνονται εξασθενημένοι και αφυδατωμένοι (“στεγνοί”) 

Όσο μεγαλώνει ο ασθενής τόσο ηπιότερα γίνονται τα επεισόδια: ο έμετος συνήθως σταματά και η κεφαλαλγία γίνεται καλύτερα ανεκτή.

Παράγοντες κινδύνου

• Οικογενειακό ιστορικό. Εάν μέλος της οικογένειας πάσχει από ημικρανίες αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης και στα υπόλοιπα μέλη.
• Ηλικία. Η ημικρανία μπορεί να ξεκινήσει σε οποιαδήποτε ηλικία. Η πρώτη κρίση όμως συμβαίνει συνήθως στην εφηβεία. Παρουσιάζει κορύφωση γύρω στην ηλικία των 30 και σταδιακά παρουσιάζει μείωση της έντασης και της συχνότητας τις επόμενες δεκαετίες.
• Φύλο. Οι γυναίκες παρουσιάζουν τρεις φορές μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης από τους άντρες. Οι κεφαλαλγίες επηρεάζουν περισσότερο τα αγόρια από τα κορίτσια στην παιδική ηλικία. Από την εφηβεία όμως και μετά επηρεάζονται περισσότερο τα κορίτσια.
• Ορμονικές αλλαγές. Στις γυναίκες παρατηρείται ότι οι ημικρανίες ξεκινούν συχνά λίγο πριν ή κατά την αρχή της περιόδου. Παρατηρούνται επίσης αλλαγές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και στην εμμηνόπαυση. Γενικά οι ημικρανίες βελτιώνονται κατά την εμμηνόπαυση.

Επιπλοκές

Μερικές φορές στην προσπάθεια να αντιμετωπιστούν οι ημικρανίες παρουσιάζονται προβλήματα:

• Γαστρεντερικά προβλήματα. Ορισμένα αναλγητικά όπως τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη μπορούν να προκαλέσουν έλκη, αιμορραγίες και άλλες επιπλοκές από το γαστρεντερικό σύστημα.
• Κεφαλαλγία από κατάχρηση/υπερδοσολογία φαρμάκων. Η λήψη αναλγητικών για την κεφαλαλγία για περισσότερες από 10 ημέρες το μήνα για τρεις μήνες ή σε υψηλές δόσεις μπορεί να πυροδοτήσουν σοβαρές κεφαλαλγίες από υπερδοσολογία.
• Σύνδρομο σεροτονίνης. Το σύνδρομο σεροτονίνης είναι μια δυνητικά επικίνδυνη κατάσταση, η οποία εμφανίζεται όταν ανεβαίνουν τα επίπεδα μιας χημικής ουσίας του νευρικού συστήματος, της σεροτονίνης, στο σώμα. Γενικά η πιθανότητα εμφάνισης είναι μικρή. Η παράλληλη χρήση όμως τριπτανών και επιλεκτικών αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs) ή σεροτονίνης και νορεπινεφρίνης (SNRIs) μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης.

Επίσης κάποιοι ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν τα ακόλουθα:

• Χρόνια ημικρανία. Αν η ημικρανία διαρκεί για 15 ή περισσότερες μέρες το μήνα για περισσότερους από τρεις μήνες χαρακτηρίζεται ως χρόνια ημικρανία.
• Ημικρανική κατάσταση (status migrainosous). Ασθενείς με αυτήν την κατάσταση παρουσιάζουν βαριές κρίσεις ημικρανίας για πάνω από τρεις ημέρες.
• Εμμένουσα αύρα χωρίς έμφρακτο. Συνήθως η αύρα υποχωρεί μετά την κρίση της ημικρανίας. Κάποιες φορές όμως μπορεί να κρατήσει για περισσότερο από μια εβδομάδα μετά την κρίση. Μια επίμονη, ανυποχώρητη αύρα έχει παρόμοια συμπτώματα με αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο αλλά χωρίς σημεία αιμορραγίας ή άλλης καταστροφής νευρικού ιστού στις απεικονιστικές εξετάσεις.
• Ημικρανικό έμφρακτο. Αύρες, οι οποίες διαρκούν περισσότερο από μια ώρα μπορεί να σημαίνουν ισχαιμία σε κάποια περιοχή του εγκεφάλου και είναι απαραίτητη η αξιολόγησή τους με νευροαπεικονιστικές εξετάσεις για τον αποκλεισμό αιμορραγίας ή άλλης βλάβης.

Διάγνωση

Η διάγνωση βασίζεται κυρίως στο ιστορικό, στα συμπτώματα και στην κλινική και νευρολογική εξέταση.

Στην περίπτωση που τα συμπτώματα είναι άτυπα, πολύπλοκα ή παρουσιάζουν ξαφνική βαριά επιδείνωση μπορεί να χρειαστούν οι παρακάτω εξετάσεις:

• Εξετάσεις αίματος.
• Μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου.
• Αξονική τομογραφία εγκεφάλου.
• Οσφυονωτιαία παρακέντηση για λήψη και εξέταση εγκεφαλονωτιαίου υγρού.

Θεραπεία

Τα φάρμακα για τη ημικρανία χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες:

• Φάρμακα για την αντιμετώπιση του πόνου. Λαμβάνονται κατά τη διάρκεια των κρίσεων για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων.
• Προληπτικά φάρμακα. Λαμβάνονται συχνά σε καθημερινή βάση με σκοπό τη μείωση της έντασης και της συχνότητας των ημικρανιών.

Φάρμακα για την αντιμετώπιση του πόνου

• Αναλγητικά. Ασπιρίνη, ιμπουπροφένη, ακεταμινοφένη, ινδομεθακίνη κλπ
• Τριπτάνες. Σουματριπτάνη (Imigran), ριζατριπτάνη, αλμοτριπτάνη, ναρατριπτάνη, ζολμιτριπτάνη, φροβατριπτάνη, ελετριπτάνη. Προκαλούν σύσπαση των αγγείων και αποκλείουν τις οδούς του πόνου στον εγκέφαλο. Είναι πολύ δραστικές στο οξύ επεισόδιο.
• Εργοταμίνες. Τα παράγωγα της εργοταμίνης, κυρίως η τρυγική εργοταμίνη, χρησιμοποιούνται από πολλά χρόνια στο οξύ επεισόδιο. Είναι λιγότερο αποτελεσματικές από τις τριπτάνες. Φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματικές σε ασθενείς των οποίων τα συμπτώματα διαρκούν περισσότερο από 48 ώρες. Δρουν καλύτερα όταν η λήψη γίνει με την έναρξη των συμπτωμάτων.
• Φάρμακα κατά της ναυτίας.
• Οπιοειδή.
• Γλυκοκορτικοειδή. Πρεδνιζόνη, δεξαμεθαζόνη.

Προληπτικά φάρμακα

• Φάρμακα του καρδιοαγγειακού συστήματος. Β-αναστολείς, αναστολείς διαύλων ασβεστίου, αναστολείς μετατρεπτικού ενζύμου αγγειοτασίνης.
• Αντικαταθλιπτικά.
• Αντιεπιληπτικά.
• Αναλγητικά. Αντιφλεγμονώδη όπως η ναπροξένη.
• Μπότοξ
• Erenumab-aooe

Εκλυτικοί παράγοντες ημικρανίας

• Ορμονικές μεταβολές στις γυναίκες. Μεταβολές στα οιστρογόνα φαίνεται να πυροδοτούν πονοκεφάλους σε πολλές γυναίκες, οι οποίες αναφέρουν συχνά κεφαλαλγίες πριν ή κατά τη διάρκεια της περιόδου τους όπου παρουσιάζεται πτώση των επιπέδων των οιστρογόνων.
• Ορισμένες τροφές. Ορισμένα τυριά, αλατισμένα φαγητά και επεξεργασμένες τροφές μπορούν να ενεργοποιήσουν ημικρανίες, όπως και η νηστεία.
• Πρόσθετα τροφής. Το γλυκαντικό ασπαρτάμη και το συντηρητικό monosodium glutamate (MSG), τα οποία βρίσκονται σε πολλές τροφές μπορούν να προκαλέσουν ημικρανίες.
• Ορισμένα ποτά. Το αλκοόλ, ειδικά το κρασί, και ποτά με μεγάλη ποσότητα καφεΐνης μπορούν να πυροδοτήσουν ημικρανίες.
• Άγχος.
• Αισθητικά ερεθίσματα. Εκτυφλωτικά φώτα, έντονοι ήχοι, δυνατές μυρωδιές μπορούν επίσης να προκαλέσουν ημικρανία.
• Αλλαγές στις συνήθειες του ύπνου. Έλλειψη ύπνου ή πολύς ύπνος καθώς και το jet lag μπορούν να προκαλέσουν ημικρανία.
• Φυσικοί  παράγοντες. Έντονη φυσική άσκηση, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής δραστηριότητας, μπορεί να προκαλέσει ημικρανία.
• Αλλαγές στο περιβάλλον. Αλλαγές του καιρού και της βαρομετρικής πίεσης μπορούν να προκαλέσουν ημικρανία.
• Διάφορα φάρμακα. Αντισυλληπτικά και αγγειοδιασταλτικά φάρμακα όπως η νιτρογλυκερίνη μπορούν να προκαλέσουν ημικρανία.

• PHGH