Δεν είναι λίγοι αυτοί που αψηφούν τον όρο καύσωνα (κυρίως νέοι), λέγοντας ότι υπάρχει μεγάλη δόση υπερβολής γύρω από την επικινδυνότητα του φαινομένου όταν οι θερμοκρασίες στο εξωτερικό περιβάλλον ξεπερνούν κατά πολύ την φυσιολογική θερμοκρασία του ανθρώπινου σώματος.
Στην πραγματικότητα, όταν οι υψηλές θερμοκρασίες διατηρηθούν για πάνω από τρία 24ωρα, ο ανθρώπινος οργανισμός θέτει σε λειτουργία τους μηχανισμούς προστασίας (ρυθμιστές), προκειμένου να αποτρέψει τον κίνδυνο να εμφανιστεί μια κατάσταση που μπορεί να καταστεί επικίνδυνη για τη ζωή, η οποία είναι γνωστή σε όλους μας με τον όρο θερμοπληξία. Δεν τα καταφέρνει όμως πάντα…
Ο ανθρώπινος οργανισμός έχει τρείς ουσιαστικά “θερμορρυθμιστές”. Αυτοί είναι :
1. Ιδρωτοποιοί αδένες : Κατά τη διάρκεια των υψηλών θερμοκρασιών παρατηρείται αύξηση της δραστηριότητας των αδένων που εκκρίνουν ιδρώτα
2. Πόροι του δέρματος : Το άνοιγμα των πόρων του δέρματος γίνεται προκειμένου να αποβάλουν την περίσσεια θερμότητα από το σώμα ( στην υπερβολική εφίδρωση δεν καταφέρνει ο οργανισμός να την αποβάλλει )
3. Αιμοφόρα αγγεία : Η διαστολή των αιμοφόρων αγγείων που βρίσκονται στην επιδερμίδα του σώματός μας γίνεται προκειμένου μεγαλύτερα ποσά αίματος να έρχονται σε επαφή με την εξωτερική επιφάνεια του σώματος, αφού μέσω της ροής του αίματος, μεταφέρονται σημαντικά ποσά της παραγόμενης από τον οργανισμό θερμότητας.
Το αποτέλεσμα είναι η αύξηση της καρδιακής και αναπνευστικής λειτουργίας που στους νέους δεν έχει σοβαρό αντίκτυπο παρά μόνο όταν εκτεθούν για πολλές ώρες σε αυτές τις ακραίες συνθήκες, όμως σε ανθρώπους με βεβαρυμένο ιστορικό υγείας μπορεί να καταστεί απειλητικό για τη ζωή τους.
Ωστόσο όταν διατηρηθούν οι ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες για πολλές ημέρες, έχουν την ικανότητα να καταστούν επικίνδυνες ακόμα και στους ανθρώπους νεαρής ηλικίας χωρίς κανένα πρόβλημα υγείας, ειδικά αν δεν καταναλώνουν ικανοποιητική ποσότητα νερού, καθώς ο οργανισμός αδυνατεί να αποβάλλει την υπερβάλλουσα ενέργεια, εισβάλλοντας κυριολεκτικά η εξωτερική θερμότητα μέσα στο σώμα.
Σε αυτή την περίπτωση ο οργανισμός αδυνατεί πλέον να ανταποκριθεί και ξεκινούν τα συμπτώματα που παραπέμπουν στην θερμοπληξία. Αυτά είναι :
1. Αύξηση της ροής του αίματος στο δέρμα, καθώς και της εφίδρωσης
2. Αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος, ειδικά αν η παραμονή σε θερμοκρασίες άνω των 40 βαθμών είναι για μεγάλο χρονικό διάστημα
3. Αύξηση του ρυθμού της καρδιάς (ταχυκαρδία)
4. Μείωση (εσωτερικά) της ροής του αίματος, με συνέπεια τη δυσλειτουργία των εσωτερικών οργάνων
5. Η καρδιά αναγκάζεται να χτυπάει όλο και πιο δυνατά και γρήγορα προκειμένου να στείλει ελάχιστο όγκο αίματος σε όσο το δυνατόν περισσότερα σημεία, γεγονός που προκαλεί τη σταδιακή απώλεια των ζωτικών οργάνων (ανεπάρκεια)
6. Τέλος, ο εγκέφαλος επηρεάζεται σοβαρά από τη μειωμένη κυκλοφορία του αίματος, με κατάληξη τον θάνατο
Σε αυτό το σημείο τα ποσοστά υγρασίας παίζουν καθοριστικό ρόλο. Η υγρασία του περιβάλλοντος είναι η ποσότητα των υδρατμών που περιέχει ο αέρας προς την ποσότητα των υδρατμών που καθιστούν τον αέρα κορεσμένο, εκφραζόμενος επί της εκατό, όσο η ταχύτητα του αέρα.
Έτσι όταν η σχετική υγρασία είναι υψηλή, μειώνεται η δυνατότητα από τον οργανισμό να αποβάλλει την παραγόμενη θερμότητα με την εξάτμιση του ιδρώτα. Αντιθέτως η κίνηση του αέρα επιταχύνει την εξάτμιση του ιδρώτα, επομένως και την απαγωγή των παραγόμενων ποσοτήτων θερμότητας.
Ο ιδρώτας λοιπόν είναι ο μόνος τρόπος αποβολής της θερμότητας όταν η θερμοκρασία του περιβάλλοντος είναι υψηλότερη απ τη θερμοκρασία του αίματός μας. Ωστόσο, η υπερβολική εφίδρωση δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε ο άνθρωπος να χάνει ηλεκτρολύτες (κάλιο, ασβέστιο, νάτριο, μαγνήσιο), που είναι απαραίτητοι για τη διατήρηση της φυσιολογικής λειτουργίας των ζωτικών οργάνων αλλά και του μυϊκού όπως και του νευρικού συστήματος. Παρά ταύτα, ακόμα και στην περίπτωση που τα ποσοστά υγρασίας είναι χαμηλά, η διαδικασία είναι ίδια, απλά δεν είναι ορατή, γιατί ο ιδρώτας εξατμίζεται ταχύτερα απ’ ότι παράγεται.
Και στις δύο περιπτώσεις πάντως μπορεί να απειληθεί η ζωή του ανθρώπου.
Επομένως, όσο κι αν αισθανόμαστε καλά, καλό θα είναι κατά τη διάρκεια ενός καύσωνα να μην διατηρούμε την παραμονή μας στο εξωτερικό περιβάλλον για μεγάλο χρονικό διάστημα, ειδικά όταν ανήκουμε στις ευπαθείς ομάδες. Ο ανθρώπινος οργανισμός δεν παύει να είναι μια πολύπλοκη μηχανή που όσο κι αν ανταποκρίνεται σε δύσκολες συνθήκες, δεν παύει να έχει τα ευαίσθητα σημεία του που μπορούν να ανατρέψουν όλα όσα θεωρούσαμε δεδομένα…
